វិទ្យាសាស្រ្តយោធាកម្ពុជា: សង្រ្គាមកូរ៉េ ១៩៥០-១៩៥៣ Korea War

ទស្សនៈ តាមរបាយការណ៍សម្ងាត់ផុតសុភពភាព គេបាន រាយការណ៍ថា ទាហានអាមេរិកប្រមាណ ៥០០០ នាក់ ? ៥០,០០០ នាក់ ត្រូវបានស្លាប់ក្នុងសង្រ្គាមកូរ៉េ ដោយសារ អាកាសធាតុត្រជាក់ចុះដល់ -៥៣ អង្សារក្រោមសូន្យ ដែលទាហានមិនអាចគាំទ្របាន។ តាមផែនទី គេឃើញ កងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្ត វាយបកលើកងទ័ព កូរ៉េខាងជើង បណ្តាលឲ្យកូរ៉េខាងជើង ដកទ័ពថយរហូតដល់ព្រំដែនចិន។ បន្ទាប់ ផែនទី បង្ហាញអំពី ការ វាយបករបស់កូរ៉េខាងជ់ើង ដោយមានទ័ព ចិន ទ័ពសូវៀត វាយរុញ រហូតចែក ទឹកដី កូរ៉េ ទាំង ០២ ជា ០២ ផ្នែកស្មើរគ្នា ដែល ការវិភាគនេះ បង្ហាញថា ទាហានអាមេរិក ពិតជាបាន បាក់ទ័ព ស្លាប់ ឬ បាត់ខ្លួនមែន ដោយសារ អាកាសធាតុត្រជាក់ខ្លាំងពេក ៕

Date ? កាលបរិច្ឆេទ 25 មិថុនា 1950 – 27 កក្កដា 1953 (ជាការពិត) 25 មិថុនា 1950 – បច្ចុប្បន្ន (យោងតាមសិទ្ធិ) 25 June 1950 – 27 July 1953 (de facto) (3 years, 1 month and 2 days)
25 June 1950 – present (de jure) (71 years, 9 months, 2 weeks and 6 days)
Location Where ?ទីតាំង ឧបទ្វីបកូរ៉េ, សមុទ្រលឿង, សមុទ្រជប៉ុន, ច្រកកូរ៉េ, ព្រំដែនចិន-កូរ៉េខាងជើង Korean Peninsula, Yellow Sea, Sea of Japan, Korea Strait, China–North Korea border
Who ? នណាខ្លះ ? ភាគី កូរ៉េខាងត្បូង មាន សហប្រជាជាតិ [lower-alpha សហរដ្ឋអាមេរិក សហរាជាណាចក្រ កាណាដា តួកគី អូស្ត្រាលី ហ្វីលីពីន នូវែលសេឡង់ ថៃ អេត្យូពី ក្រិក បារាំង កូឡុំប៊ី បែលហ្សិក អាហ្វ្រិកខាងត្បូង ហូឡង់ លុចសំបួរ សរុបទ័ព ១,៨ លាននាក់ ចំណែកភាគី កូរេខាងជើង រួមមានដូចជា ចិន សហភាពសូវៀត ប៊ុលហ្ការី ឆេកូស្លូវ៉ាគី [១១] អាល្លឺម៉ង់ខាងកើត [១២] ហុងគ្រី ម៉ុងហ្គោលី ប៉ូឡូញ រូម៉ានី សរុបទ៏ព ១,៧ លាននាក់
How លទ្ធផល មិនអាចសន្និដ្ឋានបាន, ភាពទាល់ច្រកយោធា ការលុកលុយរបស់កូរ៉េខាងជើង លើកូរ៉េខាងត្បូង បានវាយបក ការឈ្លានពានរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ទៅលើប្រទេសកូរ៉េខាងជើង ការលុកលុយរបស់ចិន និងកូរ៉េខាងជើង លើកូរ៉េខាងត្បូង ត្រូវបានវាយបក កិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់កូរ៉េបានចុះហត្ថលេខាក្នុងឆ្នាំ 1953 ជម្លោះកូរ៉េកំពុងបន្តការប្រែប្រួល ទឹកដី តំបន់គ្មានយោធាកូរ៉េត្រូវបានបង្កើតឡើង កូរ៉េខាងជើងដណ្តើមបានទីក្រុងកែសុង, ប៉ុន្តែបាត់បង់សរុបចំនួន3,900 km2 (1,506 sq mi), រួមទាំងទីក្រុងសុកឆូ ទៅកាន់កូរ៉េខាងត្បូង។ ខាងកូរ៉េខាងត្បូងស្លាប់ ៥៧ ម៉ឺននាក់ ខាងកូរ៉េខាងជើង ស្លាប់អស់ ៦៨ ម៉ឺននាក់ ៕
Why មូលហេតុ ? សង្គ្រាមកូរ៉េ (អង់គ្លេស: Korean War, កូរ៉េ: 6·25 전쟁) ជាសង្រ្គាមប្រយុទ្ធគ្នារវាងកូរ៉េខាងជើង និងកូរ៉េខាងត្បូង ពីថ្ងៃទី 25 ខែមិថុនា ឆ្នាំ 1950 ដល់ 27 ខែកក្កដា ឆ្នាំ 1953 សង្រ្គាមបានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី 25 ខែមិថុនា ឆ្នាំ 1950 នៅពេលដែលកូរ៉េខាងជើងបានឈ្លានពានកូរ៉េខាងត្បូងបន្ទាប់ពីការប៉ះទង្គិចគ្នានៅតាមព្រំដែន និងការបះបោរនៅក្នុងប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង ប្រទេសកូរ៉េខាងជើងត្រូវបានគាំទ្រដោយប្រទេសចិន និងសហភាពសូវៀត ខណៈដែលកូរ៉េខាងត្បូងត្រូវបានគាំទ្រដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ ជាចម្បងសហរដ្ឋអាមេរិក ការប្រយុទ្ធគ្នាបានបញ្ចប់ដោយការឈប់បាញ់នៅថ្ងៃទី 27 ខែកក្កដាឆ្នាំ 1953។ តាមឯកសារសម្ងាត់ បង្ហាញថា កូរ៉េខាងត្បូង មានបំណងវាយលុក កូរ៉េខាងជើង ដោយដាក់ចេញជា ផែនការសឹក តែកូរ៉េខាងជ់ើង ចាប់បានឯកសារសម្ងាត់នោះ ទើប បើកប្រតិបត្តិការវាយលុកជាមុន ការឈ្លានពានរបស់ជប៉ុន នាំឲ្យមានការបែងចែកទឹកដី កូរ៉េជា ០២ ចំណែក ៕ Imperial Japanese rule (1910–1945) Korea divided (1945–1949) Chinese Civil War (1945–1949) Communist insurgency in South Korea (1948–1950) Prelude to war Anti Communist War by USA (1950)

When ? Date ? កាលបរិច្ចេទ សង្រ្គាមកូរ៉េ (១៩៥០-១៩៥៣)៖ ដំណើរដើមហេតុ សង្រ្គាមកូរ៉េបានចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើងដំបូងជាសង្រ្គាមស៊ីវិល រវាងកូរ៉េខាងជើង និងកូរ៉េខាងត្បូង ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមកត្រូវរាលដាលទៅជាជម្លោះប្រដាប់អាវុធអន្តរជាតិ ក្រោយពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងអ.ស.ប ចូលជួយកូរ៉េខាងត្បូង ហើយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនចូលជួយកូរ៉េខាងជើង។ សង្រ្គាមកូរ៉េបានធ្វើឲ្យពិភពលោកត្រូវប្រឈមមុខនឹងសង្រ្គាមលោកជាលើកទី៣ ហើយបាននាំសង្រ្គាមត្រជាក់ចេញពីអឺរ៉ុប ឆ្លងចូលមកដល់តំបន់អាស៊ី។

កូរ៉េ គឺជាប្រជាជាតិមួយដែលមានអត្តសញ្ញាណជាតិ វប្បធម៌ និងភាសាផ្ទាល់ខ្លួន ព្រមទាំងមានអរិយធម៌ដ៏ចំណាស់រាប់ពាន់ឆ្នាំ ក៏ប៉ុន្តែ កូរ៉េគឺជាប្រទេសដ៏អភ័ព្វមួយ ដែលមានទីតាំងភូមិសាស្រ្តស្ថិតនៅចំកណ្តាលប្រទេសមហាអំណាចធំៗ៣ គឺចិន រុស្ស៊ី និងជប៉ុន ដែលសុទ្ធតែមានមហិច្ឆតាចង់លេបត្របាក់យកទឹកដីកូរ៉េ។ និយាយឲ្យចំ កូរ៉េ គឺជាកូនចៀម នៅចំកណ្តាលហ្វូងចចក។ ចាប់តាំងពីសតវត្សរ៍ទី១មុនគ.ស កូរ៉េតែងតែត្រូវបាននគរចិនយកទៅត្រួតត្រាជានគរចំណុះជាញឹកញាប់ មុននឹងត្រូវធ្លាក់ក្នុងដៃចក្រភពម៉ុងហ្គោល នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៣គ.ស។ ក្រោយមកទៀត កូរ៉េត្រូវប្រឈមមុខនឹងមហាអំណាចថ្មីមួយទៀត ដែលទើបនឹងលេចមុខឡើងនៅអាស៊ី គឺអាណាចក្រជប៉ុន។ នៅឯទិសខាងជើងឯណោះវិញ មហាអំណាចមួយទៀត គឺរុស្ស៊ី ក៏មានមហិច្ឆតាចង់ត្រួតត្រាឧបទ្វីបកូរ៉េនេះដែរ ហើយការប្រជែងគ្នា រវាងរុស្ស៊ី និងជប៉ុន ក៏ត្រូវផ្ទុះទៅជាសង្រ្គាម នៅឆ្នាំ១៩០៤។ ជប៉ុនដែលជាអ្នកឈ្នះសង្រ្គាមក៏បានគ្រប់គ្រងកូរ៉េដោយផ្តាច់មុខតែម្នាក់ឯង ព្រមទាំងបានដាក់កូរ៉េទាំងមូលឲ្យស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមជប៉ុនជាផ្លូវការ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩១០ រហូតដល់ចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ នៅឆ្នាំ១៩៤៥។

នៅក្នុងអំឡុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២ ជោគវាសនារបស់កូរ៉េត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិក និងសម្ព័ន្ធមិត្ត ដែលជាគូសត្រូវនឹងជប៉ុនលើកយកមកជជែកពិភាក្សាគ្នា ហើយនៅក្នុងជំនួប នៅទីក្រុងគែរ ប្រទេសអេហ្ស៊ីប នៅឆ្នាំ១៩៤៣ អាមេរិក អង់គ្លេស និងសាធារណរដ្ឋចិន(ដឹកនាំដោយចាង កាយចៀក) បានឯកភាពគ្នាថា នៅក្រោយពេលដែលគេយកឈ្នះលើជប៉ុនបានហើយ គេនឹងដកហូតដែនដីអាណានិគមទាំងអស់ពីជប៉ុនមកវិញ ដោយក្នុងនោះ ក៏រួមមានទាំងដែនដីចិន និងឧបទ្វីបកូរ៉េផងដែរ។

នៅឆ្នាំ១៩៤៥ នៅក្នុងពេលដែលសង្រ្គាមលោកលើកទី២កាន់តែជិតឈានចូលដល់ទីបញ្ចប់ សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលពេលនោះកំពុងតែព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យសហភាពសូវៀតចូលជួយច្បាំងទល់នឹងជប៉ុននៅអាស៊ី បានព្រមព្រៀងឲ្យពុះចែកប្រទេសកូរ៉េជាពីរផ្នែក នៅត្រង់ខ្សែស្របទី៣៨ ដោយមួយផ្នែកខាងជើងស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់សូវៀត និងមួយផ្នែកខាងត្បូងស្ថិតក្រោមការត្រួតត្រារបស់អាមេរិក។

តាមគម្រោងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ការពុះចែកប្រទេសកូរ៉េជាពីរផ្នែកនេះ គ្រាន់តែជាការខណ្ឌចែកជាលក្ខណៈរដ្ឋបាល ហើយធ្វើឡើងជាបណ្តោះអាសន្នតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅក្រោយពេលដែលគេយកជ័យជម្នះលើជប៉ុនបានហើយ គេនឹងរៀបចំឲ្យកូរ៉េបង្រួបបង្រួមគ្នាទៅជាប្រទេសតែមួយឡើងវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្តីសង្ឃឹមនៃការបង្រួបបង្រួមគ្នានេះត្រូវរលាយសាបសូន្យ នៅពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀតបានប្រែក្លាយទៅជាគូសត្រូវនឹងគ្នាទៅវិញ នៅក្នុងសង្រ្គាមត្រជាក់។

នៅឆ្នាំ១៩៤៧ នៅក្រោយពេលដែលកិច្ចចរចាលើដំណោះស្រាយបង្រួមបង្រួមប្រទេសកូរ៉េត្រូវជាប់គាំងគ្មានដំណោះស្រាយ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានបញ្ជូនសំណុំរឿងនេះទៅឲ្យអ.ស.បជាអ្នកដោះស្រាយ។ តាមរយៈសេចក្តីសម្រេចអនុម័ត នៅថ្ងៃទី១៤ វិច្ឆិកា ១៩៤៧ អ.ស.បបានកំណត់ឲ្យរៀបចំបោះឆ្នោតជាតិនៅទូទាំងប្រទេសកូរ៉េ (ទាំងខាងជើង និងខាងត្បូង) ដើម្បីបង្កើតរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមកូរ៉េទាំងពីរ។ រីឯកងទ័ពបរទេសទាំងអស់ដែលកំពុងឈរជើងនៅលើទឹកដីកូរ៉េត្រូវតែដកចេញទាំងអស់។ ក៏ប៉ុន្តែ ដំណោះស្រាយនេះត្រូវបានសហភាពសូវៀតច្រានចោល។

នៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៨ ការបោះឆ្នោតជាតិក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់អ.ស.បក៏ត្រូវបានគេរៀបចំធ្វើឡើង ក៏ប៉ុន្តែ ដោយមានការជំទាស់ពីសហភាពសូវៀត ការបោះឆ្នោតនេះបានប្រព្រឹត្តទៅតែនៅក្នុងទឹកដីកូរ៉េខាងត្បូងតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅខែសីហា (ក្រោយការបោះឆ្នោត) រដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅកូរ៉េខាងត្បូង ដែលគេដាក់ឈ្មោះជាផ្លូវការថា “សាធារណរដ្ឋកូរ៉េ” ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកស៊ីងម៉ាន់ រី (Syngman Rhee) ដែលជាប្រធានាធិបតី។ មួយខែក្រោយមក កូរ៉េខាងជើងក៏បានប្រកាសបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយដែរ ដោយដាក់ឈ្មោះថា “សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យកូរ៉េ” ដោយមាន គីម អ៊ីលស៊ុង ជាប្រមុខ។ ការពុះចែកប្រទេសកូរ៉េ ដែលពីដំបូងធ្វើឡើងក្នុងលក្ខណៈជាការបែងចែករដ្ឋបាល និងជាបណ្តោះអាសន្ន ក៏បានប្រែក្លាយជាការបែងចែកជាប្រទេសពីរនិងជាអចិន្រ្តៃយ៍។ ក៏ប៉ុន្តែ មានតែរដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងត្បូងមួយតែប៉ុណ្ណោះដែលត្រូវបានអ.ស.បទទួលស្គាល់ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៤៨ ថាជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់តែមួយគត់ ដែលតំណាងប្រទេសកូរ៉េទាំងមូល។ ចំណែកឯរដ្ឋាភិបាលកូរ៉េខាងជើងវិញត្រូវបានទទួលស្គាល់ដោយសហភាពសូវៀត និងបណ្តាប្រទេសក្នុងប្លុកកុម្មុយនិស្ត។នៅឆ្នាំ១៩៤៩ សហភាពសូវៀត និងសហរដ្ឋអាមេរិកបានព្រមព្រៀងគ្នាដកកងទ័ពរៀងៗខ្លួនចេញពីកូរ៉េ ដោយបន្សល់ទុកនូវប្រទេសពីរ ដែលមានកំណើតចេញពីសាច់ឈាមនៃជាតិសាសន៍តែមួយ តែសំឡឹងមើលគ្នាក្នុងភាពជាសត្រូវ។ គីម អ៊ីលស៊ុង និងស៊ីងម៉ាន់ រី សុទ្ធតែជាអ្នកជាតិនិយមដូចគ្នា ហើយមានគោលដៅដូចគ្នា គឺចង់ឲ្យកូរ៉េរួបរួមគ្នាជាប្រទេសតែមួយឡើងវិញ ក៏ប៉ុន្តែ ម្នាក់ៗសុទ្ធតែចង់ឲ្យប្រទេសកូរ៉េដែលរួបរួមគ្នានេះ ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេរៀងៗខ្លួន គឺគីម អ៊ីលស៊ុង ចង់បង្រួបបង្រួមកូរ៉េក្រោមរបបដឹកនាំកុម្មុយនិស្ត ចំណែកឯស៊ីងម៉ាន់ រី ចង់បង្កើតជារបបដឹកនាំប្រជាធិបតេយ្យសេរីបែបលោកខាងលិច។

ការសំឡឹងមើលគ្នាក្នុងភាពជាសត្រូវបានធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនង រវាងកូរ៉េទាំងពីរត្រូវស្ថិតក្នុងសភាពតានតឹងជាប់ជាប្រចាំ ហើយចាប់តាំងពីសូវៀត និងអាមេរិកដកកងទ័ពចេញពីកូរ៉េ ការប៉ះទង្គិចគ្នាដោយអាវុធ តែងតែកើតមានឡើងជារឿយៗ នៅតាមបណ្តោយព្រំដែន។

នៅកូរ៉េខាងជើង គីម អ៊ីលស៊ុង ដែលមានកម្លាំងទ័ពខ្លាំងជាងក៏បានសម្រេចថានឹងធ្វើការបង្រួបបង្រួមកូរ៉េដោយប្រើកម្លាំងទ័ព។ នៅព្រឹកព្រលឹមថ្ងៃទី២៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥០ កងទ័ពកូរ៉េខាងជើងបានបើកការវាយប្រហារឆ្លងកាត់ព្រំដែនចូលឈ្លានពានលើកូរ៉េខាងត្បូង។ សង្រ្គាមកូរ៉េក៏ចាប់ផ្តើមផ្ទុះឡើង៕