វិទ្យាសាស្រ្តយោធាកម្ពុជា: បដិវត្តន៍ពណ៍ តៃវ៉ាន់ Taiwan Poiltic

គំរូបដិវត្តន៍ពណ៍លើសកលលោករួមមានដូចជា ៖

បដិវត្តន៍ពណ៍ កូរ៉េខាងត្បូង South Korea
បដិវត្តន៍ពណ៍ ជប៉ុន Japan
បដិវត្តន៍ពណ៍នៅ អូស្រ្តាលី Australia
បដិវត្តន៍ពណ៍ នៅ តៃវ៉ាន់ Taiwan
វេណេហ្សុយអេឡា Venezuela
បដិវត្តន៍ពណ៍ ភូមារ Burma
បដិវត្តន៍ពណ៍ ហុង កុង Hong Kong
បដិវត្តន៍ពណ៍ ស្រីលង្លកា Sri Lanka
បដិវត្តន៍ពណ៍ បាតុកម្ម នៅ អគ្ឡេស United Kongdoms
បដិវត្តន៍ពណ៍ អ៊ុយក្រែន Ukraine
បដិវត្តន៍ពណ៍ បឹងក្លាដេស Bengladesh
បដិវត្តន៍ពណ៍ នៅប្រទេសថៃ Thailand 2006
បដិវត្តន៍ពណ៍ នៅ វៀតណាម Vietnam 2014, 2018
បដិវត្តន៍ពណ៍ នៅកម្ពុជា រដ្ឋប្រហារ ឆ្នាំ ១៩៧០ ( ប្រវត្តិ អ៊ិនតាំ ប្រវត្តិ លន់ នល់ ប្រវត្តិ .ហង់្ស ធុនហាក់.. ប្រវត្តិ ចេង ហេង. ប្រវត្តិ ស៉ឺង ង៉ុកថាញ់ )
បដិវត្តន៍ពណ៍ នៅកម្ពុជា ២០១៣
បដិវត្តន៍ពណ៍ នៅ កម្ពុជា ២០២៤

បដិវត្តន៍ពណ៍ យូហ្គោស្លាវី Yugoslavia

ភូមិសាស្រ្ត នយោបាយ តៃវ៉ាន់ Taiwan Poiltic ដែលសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រកាន់ជំហរ ថែរក្សាសន្តិភាព និង ស្ថេរភាពនៅ តំបន់ ប៉ាស៊ីហ្រ្វិកខាងលិច សំដៅ តៃវ៉ាន់ កូរ៉េ ជប៉ុន និង សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ បើសហរដ្ឋអាមេរិក មិនអាច ការពារតៃវ៉ាន់បាន នោះ នឹងមានផលវិបាក ដល់ កូរ៉េខាងត្បូង ជប៉ុន និង ប្រទេសក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង។ សន្តិសញ្ញាមិត្តភាព Normalization ដែលអាមេរិកធ្វើជាមួយ ចិន ឆ្នាំ ១៩៧៩ គឺដើម្បី ឈានទៅការធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លង ច្រកសមុទ្រដោយសន្តិភាព រវាង ចិន និង តៃវ៉ាន់ ដូច្នេះ ការដែលចិនឆ្លង ច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ដោយអាវុធ យោធា គឺស្មើរនឹង ការគំរាមកំហែងរបស់ ចិន ចូលក្នុងតំបន់ បាស៊ីភិចខាងលិច គឺ គំរាមសន្តិសុខអាមេរិក ។ កម្លាំងចារកម្មធំរបស អាមេរិក ដាក់នៅ តៃវ៉ាន់ ដើម្បី រារាំង ចិន កុំឲ្យចូលជ្រៅក្នុងតំបន់ បាស៊ីភិចខាងលិច។

គំរូ ៤ សេណារីយោ ដែលប្រទេសនានា លើលោកនេះ បាន និង កំពុងប្រកាន់យក និង អាច មលលឃើញថា តៃវ៉ាន់ កំពុងដើរតាមសេណារីយោ មួយណា៖ ?

គំរូ Sparta ដែលប្រទេសនេះ ផលិតអាវុធ ខ្លួនឯង កងទ័ពខ្លួនឯង
គំរូ Israel ដែល ប្រទេសនេះ ផលិតអាវុធខ្លួនឯង កងទ័ពខ្លួនឯង និង ទិញអាវុធពី អាមេរិកបន្ថែមទៀត-- នេះជា គំរូ ដែល តៃវ៉ាន់ និង អ៊ុយក្រែន កំពុងតែ ធ្វើសព្វថ្ងៃនៅឆ្នាំ ២០២៣ នេះ ។
គំរូ Finland ដែលប្រទេសនេះ ចុះចូលជាមួយ សូវៀត ប្រគល់កិច្ចការយោធាឲ្យសូវៀត តែ កិច្ចការស៊ីវិល មានឯករាជ្យ ពេញបរិបូរណ៍
គំរូ Kiribati. ដែលប្រទេសនេះ មានតែ នគរបាល ចំណែក កងទ័ព គឺប្រទេស អូស្រ្តាលី ញូវែលហ្សេឡង់ ជាអ្នកថែរក្សាព្រំដែន ទឹកដី។

ជំហររបស់ តៃវ៉ាន់ គឺ ឯករាជ្យភាពដែនដី ដែលច្បាប់ឆ្នាំ ២០១៣ តម្រូវឲ្យ កងទ័ព តៃវ់ាន់ បំពាក់អាវុធដែលផលិតក្នុងស្រុក ដើម្បី បង្ហាញអំពី ឯករាជ្យភាពនៃ យោធាតៃវ៉ាន់។ តែសព្វថ្ងៃ មានការនាំចូល អាវុធ ពី អាមេរិក ចូលមកក្នុងដែនដី តៃវ៉ាន់ បង្ហាញថា ច្បាប់ឆ្នាំ ២០១៣ មិនចំណេញដល់ សហរដ្ឋអាមេរិកឡើយ។
ជំហរបស់ តៃវ៉ាន់ Taiwan’s Security Options បើសិនជាគ្មានការ ឆ្លងច្រកសមុទ្រ តៃវ៉ាន់់ទេ នោះ តៃវ៉ាន់ ក៍គ្មានការចាបាច់ដើម្បី បញ្ជាទិញ បំពាក់អាវុធដែរ ។ ប្រទេសចិន តាំងពី ឆ្នាំ ១៩៤៩ នៃការ បង្កើតតៃវ៉ាន់ គឺបានបញ្ឈប់ការធ្វើផែនការវាយរំដោះ តៃវ៉ាន់ “liberating Taiwan”មកជាការ បង្រួបបង្រួមតៃវ៉ាន់់វិញ toward the modern formulation of “peaceful unification,” ដែលគោលបំណងគឺនូវ រក្សាដដែល ។
ការបោះឆ្នោតនៅ តៃវ៉ាន់ គឺដើម្បី ស្វែងរកមូលនិធី កសាង ពង្រឹងកម្លាំងទ័ពតៃវ៉ាន់ ដោយលើកយក បញ្ហាថា តៃវ៉ាន់ ជាកោះសន្តិភាព ដែល ការដែល ចិនឆ្លងច្រកតៃវ៉ាន់ គឺជា ផ្លូវឈានទៅរកសង្រ្គាម ដូច្នេះ ដើម្បីការពារកោះសន្តិភាព ប្រជាជនត្រូវបោះឆ្នោតជូន បក្សណាមួយ ដើម្បី ប្រមូលថវិការ ធនធាន ពង្រឹងកងទ័ពតៃវ៉ាន់។ តែជា បញ្ហាប្រជាជនតៃវ៉ាន់ កាន់តែ តិចទៅៗ លែងជឿថា នឹងមានសង្រ្គាមជាមួយ ចិនដីគោក ដោយសារ ការឆ្លងច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់។
ទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការរវាងចិន និង អាមេរិក ឆ្នាំ ១៩៧៩ គឺជាការចាប់បង្ខំ តៃវ៉ាន់ ត្រូវតែ ធ្វើសង្រ្គាមដើម្បីរស់ ព្រោះមិនអាចរស់ ដោយពឹងផ្អែកកម្លាំងយោធារបស់ អាមេរិកមកជួយឡើយ។ បើទោះជា តៃវ៉ាន់ ធ្វើសង្រ្កាមជាមួយ ចិន ក៍គ្មានឪកាសឈ្នះដែរដូច្នេះ ជំនួយយោធាអាមេរិកនូវតែជាការចាំបាច់បំផុត ។ វត្តមានកងទ័ព អាមេរិក ប្រឆាំងចិន ដើម្បីរារាំង គោលនយោបាយចិន ដែលចង់ឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ សម្ព័ន្ធមិត្ត the status quo។ ជប៉ុន ភ័យខ្លាច កងទ័ពរុស្សី ទ់ើបបានជាជប៉ុន ងាកបែររក អាមេរិក ដូច្នេះ ចិនចង់ បង្ខំ តៃវ៉ាន់ ឲ្យ បោះបង់ចោលអាមេរិក ងាកមករក ចិនដីគោកវិញ។
ការធ្វើសង្រ្គាម ដោយវាយ កៀក វាយខ្លី វាយជិត ជាមួយ កងទ័ព ចិនដីគោក នោះ អត្រាចាញ់របស់ កងទ័ពតៃវ៉ាន់ មានកម្រិតខ្ពស់ជាង ៩០% ដូច្នេះ បានជា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ តៃវ៉ាន់ ប្រកាសទាមទារឲ្យមានការធ្វើំទំនើបកម្មយោធា ខាងទ័ពអាកាស បំពាក់យន្តហោះ F-16 កាំជ្រួចរយៈចម្ងាយឆ្ងាយ ដើម្បី អាចវាយប្រហារដល់ គោលដៅ តាមបណ្តោយឆ្នេរសមុទ្រ កោះ និង មូលដ្ឋានទ័ពក្នុងសមុទ្រ ដែលការវាយប្រហារនោះ ត្រូវធ្វើទាំង គោលដៅ ស៊ីវិល និង គោលដៅយោធា ការពារកុំឲ្យ កងទ័ពចិន ចូលកៀក ឬ ប្រយុទ្ធកៀក។
ដូចគ្នាដែរ កងទ័ពចិន និងបើកការវាយប្រហារចូលទីក្រុង ទីប្រជុំជនស៊ីវិល ដើម្បីឲ្យប្រជាជន មានកំហឹងជាមួយ រដ្ឋាភិបាល តៃវ៉ាន់ ឈានដល់ការ បះបោរ ផ្តាច់ខ្លួន ឬ ធ្វើប្រជាមតិ ចូលជាមួយ ចិន ដូចករណី ការផ្តាច់ខ្លួននៅ អ៊ុយក្រែន គ្រីមៀលូហាន ដូណែត។
យោងតាមការសិក្សារបស់ កងទ័ព តៃវ៉ាន់ថា កងទ័ពចិន ដើម្បី ចូលឈ្លានពាន កោះតៃវ៉ាន់ ត្រូវ ឆ្លងកាត់ ៤ ដំណាក់កាល ឬ សេនារីយោ ដែលរួមមានតាមលំដាប់លំដោយដូចតទៅ៖

ជំហានទី ១ កងទ័ពកាំជ្រួចចម្ងាយឆ្ងាយ មធ្យមរបស់ចិន បើកការវាយប្រហារ លើគោលដៅ យោធានានារបស់ តៃវ៉ាន់ decapitation missile strikes អាចប្រើពេល ៣ ថ្ងៃ ក្នុងការវាយហារនេះ មានដូចជា មូលដ្ឋានកងទ័ពជើងទឹក កំពង់ផែ ឃ្លាំងភស្តុភារ លំនៅដ្ឋានមេដឹកនាំយោធាជាន់ខ្ពស់តៃវ៉ាន់ វិមានរដ្ឋាភិបាល...គោលបំណងនេះ ដើម្បី ឲ្យ កងទ័ពជើងទឹក ជើងអាកាស និង ជើងគោក ត្រៀមខ្លួនបើកប្រតិបត្តិការសឹក
ជំហានទី ២ កងទ័ពចិន វាយប្រហារផ្តាច់ខ្សែទំនាក់ទំនង រវាងយន្តហោះ និង ស្ថានីយ៍រាដា ស្ថានីយ៍បញ្ជានៅលើដី ទីបញ្ជាការប្រយុទ្ធ ទីបញ្ជាការចារកម្ម ស្ថានីយ៍ កំព្យុទ័រ ដោយប្រើកាំជ្រួចមានប្រព័ន្ធនាំផ្លូវ និងដើម្បី ជួយដល់ កម្លាំងទ័ព និង កំលាំងចារកម្មប្រដាប់អាវុធ saboteurs ដែលលាក់ខ្លួនក្នុង ទឹកដី តៃវ៉ាន់ ។
ជំហានទី ៣ គឺ កងទ័ពចិន មានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រង ដែនអាកាស ដែនទឹក និង ដែនគោក របស់ តៃវ៉ាន់ តាមរយៈ ប្រតិបត្តិការវាយប្រហារដោយ កាំជ្រួចចម្ងាយឆ្ងាយ ដោយសារ មានតែការគ្រប់គ្រងដែនអាកាសប៉ុណ្ពៅះទើបអាច ឲ្យកងទ័ពចិន អាចគ្រប់គ្រង ដែនទឹក ដែនសមុទ្រ និង ដែន គោក។ ដុចគ្នានេះដែរ កងទ័ពតៃវ៉ាន់ ស្ថិតក្រោមការ ឃ្លាំមើល និង វាយប្រហារពីទ័ពអាកាស ចិន។ កងទ័ពចិន និង បង្កើតឲ្យមាន តំបន់គ្មានការហោះហើរ No Fly Zone Area.
ជំហានទី ៤ ក្រោយពេលកងទ័ពចិន គ្រប់គ្រងពីលើអាកាស និង ការបង្កើតតំបន់គ្មានការហោះហើរ ដូច្នេះ កងទ័ពជើងគោក ជើងទឹក កងនាវាចិនអាចចល័តចូលក្នុង តំបន់ vinicity របស់ កោះតៃវ៉ាន់។ ក្នុងករណី កងទ័ពតៃវ៉ាន់ នៅតែ គ្របគ្រងច្រកសមុទ្រ តៃវ៉ាន់ ដូច្នេះ នាវាចម្បាំងចិន មិនអាចចល័តចូលបានឡើយ គឺមានតែ ពេលណាដែល កងទ័ពចិន អាចគ្រប់គ្រងដែនអាកាសរបស់ តៃវ៉ាន់ ជាមុនសិន។ ជាចុងក្រោយ ពេលណា ដែនទឹក មានសុវត្ថិភាព នោះ កងទ័ពកង្កែប amphibious landings ឬ ទ័ពពិសេស ដែលជាទ័ព រថពាសដែក ហែលទឹក និង រថក្រោះ ហែលទឹក ទូកចម្បាំងល្បឿនលឿន អាចបុកច្រាំង ឡើងគោកចូល កោះតៃវ៉ាន់បាន។

PNN តៃវ៉ាន់ រកឃើញយន្តហោះចម្បាំងចិនចំនួន២៨គ្រឿងនៅជុំវិញកោះ យន្តហោះចម្បាំងរបស់ប្រទេសចិនចំនួន២៨គ្រឿង បានហោះសំកាំងនៅជុំវិញដែនកោះតៃវ៉ាន់នៅថ្ងៃអាទិត្យ(១៧កញ្ញា) ហើយយន្តហោះចម្បាំងទាំងនោះភាគច្រើនបានឆ្លងកាត់ខ្សែទឹកបន្ទាត់មេឌីដ្យាន យោងអាជ្ញាធរកោះតៃ វ៉ាន់ ។ ក្រសួងការពារជាតិកោះតៃវ៉ាន់ បានឱ្យដឹងថា ក្នុងចំណោមយន្តហោះទាំងនោះ មានយន្តហោះចម្បាំង២០គ្រឿងបានបង្ហាញវត្តមានចាប់តាំងពីព្រឹកថ្ងៃអាទិត្យឆ្លងកាត់ខ្សែទឹកបន្ទាត់មេឌីដ្យានដែលជាខ្សែបន្ទាត់បែងចែកកោះតៃវ៉ាន់និងប្រទេសចិន និងបានចូលទៅក្នុងតំបន់ការពារដែនអាកាសភាគអាគ្នេយ៍ និងនិរតីរបស់កោះតៃវ៉ាន់។

បណ្តុំឯកសារប្រទេស តៃវ៉ាន់ 👉

កងទ័ព តៃវ៉ាន់ Taiwan Armed Forces 👉
កងទ័ព បម្រុង តៃវ៉ាន់ Taiwan Reserve Forces 👉
នយោបាយ តៃវ៉ាន់ Taiwan Poiltic 👉
កងទ័ពជើង អាកាស តៃវ៉ាន់ Taiwan Air Force 👉
កងទ័ពជើងទឹក តៃវ៉ាន់ Taiwan Nany
កងទ័ព តម្រួតយោធា តៃវ៉ាន់ Taiwan Military Police 👉
កងទ័ពជើងគៅក តៃវ៉ាន់ Taiwan Army 👉
កងទ័ពចិន China Armed Forces 👉
គណបក្ស ប្រវត្តិសាស្រ្ត យោធា កោះតៃវ៉ាន់ 👉
សង្រ្គាម ចិន តៃវ៉ាន់ China Taiwan War 👉
តៃវ៉ាន់ ចិន Taiwan China 👉
Taiwan Can Win a War With China 👉
ជនជាតិចិននៅកម្ពុជា គុណប្រយោជន៍ ៨០% ផលវិបាក ២០% 👉
Taiping Island, Taiwan 👉
TAIWAN MILITARY EXERCISE 2016 👉
Taiwan New President 👉
Taiwan military exercises 👉
China-Taiwan Talk 👉
Taiwan Anti-Landing Operation (3)សង្រ្គាម ចិន តៃវ៉ាន់ 3
Taiwan Anti-Landing Operation (3)សង្រ្គាម ចិន តៃវ៉ាន់ 2
Taiwan Anti-Landing Operation (3)សង្រ្គាម ចិន តៃវ៉ាន់ 1
តៃវ៉ាន់ ចិន ផែនទី Map Taiwan China 👈
សមុទ្រចិនខាងត្បូង South China Sea 👈
វិបត្តិ ហុង កុង 👉
ផ្សារហ៊ុន ហុង កុង 👉
បាតុកម្ម ហុង កុង 👉

តៃវ៉ាន់ ចិន៖ មានសង្រ្គាមទេ? គ្មានទេ ក្នុងរយៈពេល ០៥ ទៅមុខ ដោយសារ កងទ័ពប្រទេសទាំង ០២ មានរូបមន្តដូចគ្នា គឺ (១) ស្នេហារជាតិ Nationalism (២) ត្រៀមជានិច្ច Ready និង ទី (៣) ហ្វឹកហាត់ជានិច្ច Regular training . ទ័ពចិន និង ទ័ពតៃវ៉ាន់ ទោះជា វ៉ៃស្មើរ គ្មានអាមេរិក គ្មានជប៉ុនជួយ ក៍ចិនវ៉ៃមិនឈ្នះតៃវ៉ាន់ដែរ ព្រោះ ប្រជាជនតៃវ៉ាន់ បំផុតទឹកចិត្តស្នេរជាតិ ! តែ ករណី ្តប្រកាសឯករាជ្យ ពេលនោះ ទ័ពវ៉ៃនឹងវ៉ៃចូល តែ ៣ ថ្ងៃ ឡើងគោក បាន ព្រោះពេលនោះ ទ័ពចិត្តមានទឹកចិត្ត ស្នេហារជាតិដែរ !!!

យោងតាមឯកសារយុទ្ធសាស្រ្តការពារជាតិ របស់ កងទ័ព តៃវវ៉ាន់ Reconstructing Taiwan’s Military Strategy: Achieving Forward Defense through Multi-Domain Deterrence បានបង្ហាញថា ជំរើសរបស់ ចិន ដីគោក មាន ២ គឺ ប្រើកម្លាំងយោធា ដើម្បី បង្រួមបង្រួមជាតិ និង បង្រួបបង្រួមតៃវ៉ាន់ ដិយសន្តិភាព Peace Unificatiion and Forced Unification និងថា តាំងពី ជំនាន់ ប្រធានាធិបតីចិន Hu Jintao គឺថា កងទ័ពចិន មានយុទ្ធសាស្រ្ត ៥ យ៉ាង ដើម្បី វាយគ្រប់គ្រងកោះតៃវ៉ាន់ រួមមាន៖

ការត្រៀមកងទ័ពសម្រាប់ការវាយលុក Military Readiness
ការធ្វើសមយុទ្ធយោធាជាប្រចាំ Military demonstration excercises
ការហ៊ុំព័ទ្ធកោះតៃវ៉ាន់ ឲ្យត៉ៃវ៉ាន់ស្ថិតនៅ ឯកោរ Taiwan Bloackade
ការប្រើកម្លាំងចម្រុះ Combined Forces រវាងជើងទឹក ជើងអាកាស អវកាស នុយក្លេអ៊ែរ
ការធ្វើសមយុទ្ធសម្រាប់ប្រតិបត្តិការ បុកច្រាំង ឬ ឡើងគោក Landing Operation

តៃវ៉ាន់៖ កងទ័ពចិនផ្សព្វផ្សាយឯកសារវាយលុក កោះតៃវ៉ាន់ បើឯកសារសំខាន់ ហេតុអ្វីគេផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ? តាមពិតទៅ ចិនបាន ឈ្នះតៃវ៉ាន់ ៥០% រួចហើយ ដោយប្រជាជន បោះឆ្នោតទំលាក់ គណបក្សលោកស្រីប្រធានាធិបតី ព្រោះប្រជាជនតៃវ៉ាន់ មិនចង់មានសង្រ្គាម ដូច អ៊ុយក្រែន។ ដូច្នេះ ទ័ពចិនផ្សព្វផ្សាយឯកសារយោធា គឺ បង្ខំឲ្យ ប្រជាជនតៃវ៉ាន់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារ ទំលាក់ រដ្ឋាភិបាលលោកស្រី ដូចដែល គេធ្វើរដ្ឋប្រហារនៅ នីហ្សេ Niger Military Coup. ធ្វើបែបនេះ គឺជា សង្រ្គាមតូចមួយ ១ តែ បាន ដែនដី ធំ ប្រជាជនច្រើន...ជាសង្រ្គាមឆ្លាតជាង សង្រ្គាម រុស្សី អ៊ុយក្រែន។ ជាផែនការ ចិនត្រូវតែគ្រប់គ្រងតៃវ៉ាន់ គ្រាន់តែ គ្មានមូលហេតុសមរម្យ ដូច ស្តេច លីប៉ី ចង់វាយប្រហារ នគរអ៊ូ និង ឆាវ ឆាវ ណាស់ តែ គ្មានហេតុផល !! ។ តៃវ៉ាន់ មិនព្រមប្រកាសឯករាជ្យ ដែលចិន គ្មានមូលហេតុវៃ តៃវ៉ាន់ តែ ជប៉ុន ក្លាយជា មូលដ្ឋានទ័ព ណាតូ ដូច្នេះ ចិនពិតជាមាន មូលដ្ឋានច្បាប់ ក្នុងការវាយ តៃវ៉ាន់ឲ្យខានតែបាន ក្នុងពេលឆាប់ៗ ។

តើ តាំវ៉ាន់ អាចផ្ទុះសង្រ្គាមដែរឬទេ? បើផ្ទុះសង្រ្គាម តើ អាមេរិកកាំង ជួយដូចជា អ៊ុយក្រែនដែរឬទេ? នេះជាសំណួរដ៍ស្មុកស្មាញសម្រាប់ មេដឹកនាំតៃវ៉ាន់សព្វថ្ងៃ និងសម្រេចប្រគល់កិច្ចការដ៍លំបាកនេះ ជូនប្រជាជនភាគច្រើនសម្រេចចិត្ត។ ជាលទ្ធផល គឺ ប្រជាជន បោះឆ្នោតទំលាក់គណបក្សកាន៉អំណាច សព្វថ្ងៃ កាលឆ្នាំ ២០២២ ឬ អាចហៅថា បោះឆ្មោត សភាជាតិ។ ចំណែកការបោះឆ្នោត ប្រធានាធិបតី ខែ មករា ២០២៤ រំពឹងថា គណបក្សលោកស្រី និងចាញ់ឆ្នោតទៀត ដោយសារ ប្រជាជន ភាគច្រើន គាំទ្រ ការបងង្រួមបង្រួមជាតិ ជាមួយ ចិន Pro-China ច្រើនជាង Pro- USA. កងទ័ព ណាតូ មិនបានជួយ អ៊ុយក្រែនឡើយ កាល០៦ ដំបូងនៃ ការវាយលុករបស់ រុស្សី នេះជាអ្វីដែល កងទ័ព រដ្ឋាភិបាលតៃវ៉ាន់ បានសិក្សាវិភាគយ៉ាងច្បាស់លាស់ ដោយតៃវ៉ាន់ សម្រេចចិត្តពង្រឹងយោធាខ្លួនឯង ជាជាង ពឹងផ្អែក អាមេរិក។ មួយទៀត រដ្ឋាភិបាល ហុង កុង ម៉ាកាវ សុទ្ធតែ រួមជាមួយចិន ដោយសន្តិភាព ខុសពី រដ្ឋាភិបាល កោះហាយណាន Hai Nan ដែលប្រយុទ្ធធ្វើសង្រ្គាមឆ្នាំ ១៩៥៣ គឺចុះចូលជាមួយ ចិន មិនចូល ជាមួយ កោះតៃវ៉ាន់។ ទាំងនេះជា អ្វីដែល យើងសន្ធិដ្ឋានថា កោះតៃវ៉ាន់ មិនផ្ទុះសង្រ្គាម ៕

អ៊ុយក្រែន ប្រធានាធិបតី ហ្សេឡែនស្គី គ្រោងធ្វើទស្សនកិច្ចទៅអាមេរិក ដើម្បី ជួយរដ្ឋាភិបាល បៃដិន រកប្រាក់ ២៤,០០០ លានដុល្លា មកជួយ អ៊ុយក្រែន។ តើ អាមេរិក រកស៊ីបែបណា? ដើម្បីយល់កិច្ចការនេះ យើងងាកទៅមើល តៃវ៉ាន់ ដែល ប្រជាជនណាស្អប់ចិន ត្រូវបោះឆ្នោតឲ្យបក្ស ដែលប្រឆាំងចិន ដូច្នេះ អ្នកមានលុយ ឧកញ៉ា មហាសេដ្ឋី គេជួយលុយ ទៅឲ្យ បក្សនោះ បក្សនោះ ក៍យកលុយទៅ ទិញអាវុធ ទិញគ្រាប់ ចិញ្ចឹមទ័ព។ ដូចគ្នាដែរ នៅ អាមេរិក ប្រជាជនអ៊ុយក្រែន រាប់លាននាក់ រស់នៅ អាមេរិក ជនជាតិរុស្សីរស់នៅ អាមេរិក ពួកគេស្អប់ រុស្សី ដូច្នេះ ពួកគេ ជួយលុយឲ្យ បក្ស បៃដិន Biden Party ពេលបៃដិន ប្រមូលលុយបាន គេ កាត់កងថ្លៃសេវាកម្ម...ទិញអាវុធ យន្តហោះ ខោអាវ របស់អាមេរិក យកទៅជួយ អ៊ុយក្រែន នេះហៅថា ការរកស៊ី Business របស់ អាមេរិក ដូច្នេះ បានជា គេត្រូវចំណាយលុយ ជួល ហ្សេឡេនស្គី ឲ្យទៅអាមេរិក ជួយសម្តែង យំសោក បោកខ្លួន..ដើម្បីសភា អាមេរិក អនុម័ត្ត ថវិការ៕

តៃវ៉ាន់ៈ អាមេរិកព្រមលក់យន្តហោះប្រយុទ្ធធុន F-16 Viper ចំនួន ៦៦ គ្រឿងឲ្យតៃវ៉ាន់ ក្រោយពីការពន្យាជាង ២០ ឆ្នាំ ។ តៃវ៉ាន់សុំទិញ យន្តហោះទំន់ើបៗពីអាមេរិក ដូចជា F-35 , F 16...តែអាមេរិក ប្រយ័ត្នប្រយែងក្រែងនេះជា ល្បុិចចិន អាមេរិកប្រើពាក្យស្លោកយោធាថា " មិត្តថ្ងៃនេះ អាចជាសត្រូវថ្ងៃស្អែក !!) ។ ការលក់យន្តហោះនេះ គឺលក់តែសំបកយន្តហោះទេ ប្រព័ន្ធកាំជ្រួច ប្រព័ន្ធរាដា ..មិនឃើញមានលំអិត៕

រឿងស្រុកតៃវ៉ាន់៖ ជាង ៣ខែនេះ ប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់ ប្រឹងប្រែងខ្លាំងណាស់ ដើម្បីជួយលោក ត្រាំឲ្យជាប់ឆ្នោតដូចជាការ ចុះកុងត្រា ទិញអាវុធ។ តែខាងអាមេរិក មិនមែន មកតែលោក ត្រាំទេ គឺ លោក ប៉ៃឌីន ក៍មកទស្សនៈកិច្ចនៅ តៃវ៉ាន់ដែរ។ នេះជាប្រវត្តិសាស្រ្ត ដែលអាមេរិក រំលោភកិច្ចព្រមព្រៀង ចិន អាមេរិកជាផ្លូវការ រឿងគោលនយោបាយចិនតែ ១ ។ អាមេរិកផ្តាច់ទំនាក់់ទំនងការទូតជាមួយ តៃវ៉ាន់ឆ្នាំ១៩៧៩ និងលួចបើក ទូតតៃវ៉ាន់ ឡើងវិញឆ្នាំ ២០០៧ ជាសំងាត់។ ដូច្នេះ មានសំណួរថា អាចចិន វ៉ៃតៃវ៉ាន់ដែរឬទេ? ចម្ល់ើយ គឺគ្មានទេ ! ព្រោះទ្រឹស្តីសង្រ្គាម គឺចំណាយតិចបំផុតបានជ័័យជំនៈធំ ដូចនេះ ចិន មានតែអាច តាមធ្វើឃាដ មេដឹកនាំ តៃវ៉ាន់ ឬ មួយ ចាប់ដាក់គុក តាមលំនាំ ប្រធានាធិបតី កូរ៉េខាងត្បូង៕

តៃវ៉ាន់៖ តៃវ៉ាក់គ្រោងពង្រាយប្រព័ន្ធកាំជ្រួចការពារអាកាស ៥០០ គ្រឿងជុំវីញតៃវ៉ាន់ សម្រាប់ការពារក្រែងចិនវ៉ៃ។ តាមអ្នកជំនាញសឹកសង្រ្គាមចិន អាមេរិក តៃវ៉ាន គេធ្វើ war simulation ល្បែងសង្រ្គាមតាមប្រព័ន្ធកំព្យុទ័រ ឃើញថា ចិន មិន អាចវាយឈ្នះ តៃវ៉ាន់ទេ ទោះជា វាយ១ស្មើរក្តី ៕ ខ្ញុំនឹងលំអិតពេលក្រោយ៕

ចិន ឥណ្ឌា តៃវ៉ាន់៖ ខាងកងទ័ពតៃវ៉ាន់ និង កងទ័ពឥណ្ឌា នាំគ្នាផ្សព្វផ្សាយ រូបថតទាហានចិន ស្រែកយំ ម៉ាអស់ ក !! 🤣 ខាងទ័ពឥណ្ឌា គេផ្សាយគេថា ទាហានក្មេងៗមិចង់ចេញច្បាំងជាមួយ ទាហានឥណ្ឌាទេ🤣។ ចំណែកទ័ពតៃវ៉ាន់ គេផ្សាយ ថា ទាហានចិន មិនហ៊ានច្បាំងជាមួយតៃវ៉ាន់ ទេ 🤣 !។ ទាហានក្មេងៗ រៀនចិត្តសាស្រ្ត បានតិចតួច គ្មានបំណងច្បាំងទេ គោលបំណង ចង់តែឲ្យគេបញ្ជូនទៅព្រំដែន តៃវ៉ាន់ ដើម្បីរត់ចូលតៃវ៉ាន់-- សូម្បីប្រជាជនហុងកុង រត់ចេញទៅ តៃវ៉ាន់ កងទ័ពកូរ៉េខាងជើង រួចរត់ទៅ កូរ៉េត្បូង។ ទាហានចិន មិនអាចរត់ចូលទាហានឥណ្ឌា ទាហានឥណ្ឌាក៍មិនអាច រត់ទៅចុះចូលទាហាន ចិន !!! ដូច្នេះ បើស្លាប់ គឺរស់-- ស្រែកយំ ម៉ាអស់ ក !!

វាសនាតៃវ៉ាន់ៈ តៃវ៉ាន់ ធ្លាប់ឈ្លានពានប្រទេសំកូរ៉េទាំង ២ផង ធ្លាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសចិនផង។ តៃវ៉ាន់សព្វថ្ងៃ ស្ថិតក្រោមការការពារពីអាមេរិក ដើម្បីរួចខ្លួនពី កូរ៉េ និង ចិន ។ តៃវ៉ាន់ ព្រួយបារម្ភណាស់ រឿង អាមេរិកបោះបង់ចោលដូច ករណី អ៊ីស្រាអែល។ ដូច្នេះ តៃវ៉ាន់ មានតែ ប្រថុយ ដូច អ៊ីស្រាអែល គឺទិញអាវុធ តែសួរថា អាវុធ ដែលទិញមកនោះ ប្រើការបានដែរឬទេ? កូរ៉េខាងត្បូងធ្លាប់ទិញ ខែលការពារតម្លៃជាង ១០០០ លានដុល្លា ប្រើការអត់កើត !! ព្រោះអាមេរិក ឆ្លាតណាស់ !!

តៃវ៉ាន់៖ តៃវ៉ាន់ ចល័តយន្តហោះ F-16 ទប់ទល់ទ័ពចិន ខណៈអាមេរិកទស្សនកិច្ចនៅកោះតៃវ៉ាន់។ សាធារណរដ្ឋចិន Republic of China ធ្លាប់សហការណ៍ជាមួយ សាធារណរដ្ឋខ្មែរ Khmer Republic ក្នុងសង្រ្គាមប្រឆាំងខ្មែរក្រហម នេះជាមូលហេតុដែល ប្រជាជនខ្មែរខ្លះ ស្អប់ប្រទេសចិនដីគោក។ សាធារណរដ្ឋចិនធ្លាប់គ្រប់គ្រងប្រទេសចិន ពាក់កណ្តាល និងផ្នែកខ្លះនៃប្រទេស សូវឿត ក្រោយចាញ់សង្រ្គាម ប្រទេសចិនសេរីនេះ រើវិមានរដ្ឋាភិបាល មកនៅលើកោះ តៃវ៉ាន់ ទើបគេហៅថា ប្រទេសតៃវ៉ាន់..។

ចិន ឥណ្ឌា តៃវ៉ាន់៖ ខាងឥណ្ឌាផ្សព្វផ្សាយពត៍មានថា ទ័ពតៃវ៉ាន់បាញ់ទំលាក់ យន្តហោះ Su-35 ដ៍ទំនើបរបស់ទ័ពអាកាសចិន ដែលហោះចូលដែនទីក តៃវ៉ាន។ ក្រសួងការពារជាតិ តៃវ៉ាន់ អះអាងថា ការផ្សព្វផ្សាយនោះជាពត៍មាន មិនពិត fake news ។ តាមការវិភាគ ពត៍មាននេះ កុហុក ដោយសារ ខេត្តដែលគេថាធ្លាកើនៅឆ្ងាយណាស់ពី ដែនទឹកតៃវ៉ាន់ យន្តហោះចម្បាំង អាចហោះ ៧០០ គម ទាំងទៅទាំងមក, មួយទៀត យន្តហោះចម្បាំង វាហោះជាក្រុម មានក្រុមស៊ើបការណ៍ ក្រុមស្ទាកការពារ.....

គ្មានសង្រ្គាមនៅតៃវ៉ាន់ទេ៖ ចិនគ្រាន់តែបញ្ជូននាវាផ្ទុកយន្តហោះគំរាម អ្នកជំនួញ មិនវ៉ៃឡើយ។ ចិន និង តៃវ៉ាន់មាន កិច្ចព្រមព្រៀង ឆ្នាំ ១៩៨៧ ដែលធ្វើឲ្យតៃវ៉ាន់ រីកចម្រើនដូចសព្វថ្ងៃ ដូច្នេះ ដូចមេដឹកនាំចិនព្រមាន គឺទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារអ្នកជំនួញទៅពីចិនដីគោក ដូច្នេះគេផ្តាច់លុយ រឹបអូសលុយ អីចឹងតៃវ៉ាន់នឹង ឡាប់ មិនដល់ ៣ខែទេ។

តៃវ៉ាន់៖ អាមេរិកដូរយុទ្ធសាស្រ្ត ពីមុនមិនព្រមលក់អាវុធឲ្យតៃវ៉ាន់ ពេលនេះ ព្រមលក់វិញ បន្ទាប់ពី សភាពការណ៍ ហុង កុង ប្រែប្រួល។ តៃវ៉ាន់ជាប្រទេសមួយ ដែលមានជនជាតិចិនដីគោក ជនជាតិហាន Han people ពី ៧០% ទៅ ៩០% ចូលទៅរស់នៅលាយឡំ ជាមួយជនជាតិ ដើមតៃវ៉ាន់ ដែលជាសញ្ញាថា ងាយបំផុតក្នុងការ ផ្តួលរំលំ រដ្ឋាភិបាលតៃវ៉ាន់៕

តៃវ៉ាន់ បញ្ឈប់ប្រតិបត្តិការ និង យុទ្ធនាការរបស់ យន្តហោះ F-16 ក្រោយពីគ្រោះថ្នាក់ធ្លាក់អស់ ២ គ្រឿង។ កិច្ចការយោធាគេមិនប្រាប់មូលហេតុទេ តែទំនងជា ការប្រើប្រព័ន្ធប្រឆាំង Jammer ។ ប្រទេសដែលនាំមុខគេ មាន ចិន រុស្សី អាមេរិក ដែលអាច កាត់ផ្តាច់ដំណើរនៃគ្រឿងម៉ាស៊ីន ឬ ទំនាក់ទនងនានា ដូចជា យន្តហោះ ម៉ាឡេស៊ី កន្លងមក គឺ រកមិនឃើញឡើយ !

ស្ថានការណ៍នៅហុងកុង៖ កម្ពុជាទទួលស្គាល់ចិនតែ១ និងថា ហុង កុង គឺជាកិច្ចការផ្ទៃក្នុងផស់ចិន។ ចំណែក វៀតណាម ទំនងជា ប្រឆាំងនយោបាយចិនជាចំហរ ដោយសារ (១) មេបាតុកម្ម ជាកូនកាត់ វៀតណាម ហុង កុង។ ចំណែក វៀតណាម ១ក្រុមទៀត គាំទ្រ តៃវ៉ាន់ ហើយតៃវ៉ាន់ គាំទ្រ ហុងកុង ខុសពី រដ្ឋម៉ាក់កាវ ដែលគាំទ្រ ចិន។ តា ហូ ជីមិញ គាត់ជា ជនជាតិចិន តែក្លែងធ្វើជា ជនជាតិវៀតណាម ក្រោយបានឯករាជ្យ គេសំលាប់ហូជីមិញវិញ !! ចំណែក Joshua Wong ខាងវៀតណាម កំពុង តាមដាន...។

សមុទ្រចិនខាងត្បូង៖ កងទ័ពចិនកំពុងធ្វ់ើសមយុទ្ធពីរបៀបវ៉ៃទ័ពវៀតណាម ទប់ទ័ពអាមេរិក ទ័ពតៃវ៉ាន់មិនឲ្យអ្នកណាចូលជួយវៀតណាម ចំណែកអាមេរិកបញ្ជូនយន្តហោះ U-2 ចូលស៊ើបការណ៍ពីលើតំបន់សមយុទ្ធ ចិនដឹង តែ ចិនអត់បាញ់ !ចំណែកវៀតណាម ក្រោយពីដឹងរឿង សុំចិនលុបចោលការធ្វើសមយុទ្ធ។ យន្តហោះ U-2 ហោះកំពស់ ២២ គម អាចថតរូប និង លួចស្តាប់រាល់ការបញ្ជា ឆ្លើយឆ្លងគ្នា។ ចិន វៀតណាមធ្លាប់មានសង្រ្គាមសំងាត់ឆ្នាំ ១៩៨៦ ជាហេតុនាំឲ្យវៀតណាមបាកស្បាតក្នុងការធ្វើសង្រ្គាមជើងទឹក៕

តៃវ៉ាន់៖ ពីម្សិលកងនាវាផ្ទុកយន្តហោះអាមេរិកចូលដល់តៃវ៉ាន់ ព្រឹកនេះ កងហោះស៊ីបការណ៍ចេញល្បាតតាមព្រំដែនតៃវ៉ាន់។ តៃវ៉ាន់ ជាអតីតមហាសាធារណរដ្ឋចិន ធ្លាប់បញ្ជូនទ័ពចូលជាមួយ ច្បាំង សាធារណរដ្ឋខ្មែរ លន់នល់ ឆ្នាំ ១៩៧០។ ដោយ សាធារណរដ្ឋចិន (តំៃវ៉ាន់) គាំទ្រ ដោយជប៉ុនន ហើយជប៉ុន វាយប្រហារសហរដ្ឋអាមេរិក ដូច្នេះ អាមេរិគ គាំទ្រ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (កម្មុនីស្ត) ដោយទុកតៃវ៉ាន់ ជា ខេត្តទៅវិញ !

ចិន៖មេដឹកនាំចិន សច្ចា យក តៃវ៉ាន់ ពីដៃអាមេរិកមកវិញ។ តៃវ៉ាន់ជាប្រទេស ឯករាជ្យ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិន តែពេល ជៀង កៃជៀក ចាញ់សង្រ្គាម បាននាំទ័ព និង រាជការស៊ីវិល យោធា ទៅចាប់យក ប្រទេសនេះ ដោយមាន អាមេរិក ជួយគាំទ្រ។ សព្វថ្ងៃ ប្រជាជន ចិន មាន ៧៥% ប្រជាជន ដើមកំណើតតៃវ៉ាន់ មានប្រមាណ ២០% ហេតុនេះ បានជាគេវិភាគថា បើតៃវ៉ាន់ប្រកាសឯករាជ្យ គឺ កងទ័ពចិនឈ្នះដោយមិនច្បាំងខ្លាំងក្លា តែប់ើចិន ឈ្លានពាន គឺមិនអាចឈ្នះ តៃវ៉ាន់ឡើយ ៕

តៃវ៉ាន់ ចំណាយ ១០០ លានដុល្លាថែមទៀត ដើម្បី ធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពកាំជ្រួចការពារដែនអាកាស ធុន Patriot ដែលទិញពីអាមេរិក។ តៃវ៉ាន់ ជាប្រទេស តែមួយគត់ លើសកលោក ដែលមាន ប្រព័ន្ធរាដាប្រកាសអាសន្ន ចម្ងាយ ២,០០០ គម គឺ មកដល់ត្រឹម ព្រំដែនកម្ពុជា ភាគខាងជើង ដូច្នេះ បានជា ទំនាក់ទំនង កម្ពុជា ចិន នាំឲ្យ អាមេរិក តៃវ៉ាន់ ព្រួយបារម្ភណាស់ ព្រោះ រាដា ចាប់មិន បាន ។ តៃ វ៉ាន់ មានកំាជ្រួចបាញចម្ងាយ ១២០០ គម ខណៈរាដា ចាប់បានចម្ងាយ ២០០០ គម។ រាដាធំៗ នៅអាស៊ាន គឺ រាដាតៃវ៉ាន់ និង រាដា សាំងហ្គាពួ (ចម្ងាយជាង ១០០០ គម)

ត៉ៃវ៉ាន់៖ គណបក្សផ្តាច់ការដ៍មានអំណាចរបស់តៃវ៉ាន់ ឈ្នះឆ្នោតជាលើកទី២។ និយមន័យផ្តាច់ការ ដោយសារ បក្ស គួម៉េងតាំង Kuomintang បង្កើតមកដើម្បីប្រឆាំងចិនប៉េកាំង បក្ស People First Party បង្កើតមកដើម្បីរណបចិន ចំណែកបក្សអ្នកស្រីចិន democratic Progressive Party បង្កើតឆ្នាំ ១៩៨៦ សម្រាប់ បង្រាប គំរាមបក្សទាំង ២។ ថ្ងៃមុន មេទ័ពធំ របស់បក្ស គួមេ៉ងតាំង ធ្លាក់យន្តហោះ..

សភាពការណ៍យោធាក្នុងតំបន់៖ នៅភូមារមានការបៈបោរប្រដាប់អាវុធក្នុងរដ្ឋតាមព្រំដែន ចិន ភូមារ ចំណែកមេដឹកនាំ ចិន តៃវ៉ាន់ប្រកាសថានឹង មិនអត់អោនឲ្យភូមារឡើយ។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះដែរ កងទ័ពតៃវ៉ាន់ មានការចល័តខុសប្រក្រតី និងធ្វើសមយុទ្ធយោធា សម្ពោធនាវាចម្បាំង ឯកងទ័ពអាកាសចិន បានបញ្ជូនយន្តហោ ២៥ គ្រឿងចូលដែនអាកាសតៃវ៉ាន់ ។ ដំណើររឿងនៃជំលោះក្នុងតំបន់ គឺបែបនេះ ឆ្នាំ ១៩៤៩ ដល់ ឆ្នាំ ១៩៦០ ពួកទ័ព គួកម៉េងតាំង Kuomintang (ទ័ពជាងកៃជៀក /តៃវ៉ាន់) ចូលឃ្លានពានប្រទេសភូមារ និង គាំទ្ររដ្ឋនានាតាមព្រំដែន ភូមារ ព្រំដែន ថៃ ដែលកាលណោះ ស្តេចថៃ គាំទ្រកម្លាំងទ័ពតៃវ៉ាន់ រហូតដល់សព្វថ្ងៃ តៃវ៉ាន់ នៅតែមានទ័ពបង្កប់ក្នុងរដ្ឋទាំងនោះដដែល នេះជាមូលហេតុតានតឹងយោធានៅ តៃវ៉ាន់ និង ភូមារ ៕

តៃវ៉ាន់ កន្លងទៅឃើញអ្នកវិភាគ នយោបាយ អ្នកសារពត៍មាន ភាគច្រើន សរសេរដោយ ច្រឡំថា តៃវ៉ាន់ជា ដែនកោះ ឆ្ងាយពីចិន ១៦០ គម...តាមពិត តៃវ៉ាន់ មានប្រទេសនានា ប្រមាណ ៤ ទៅ ៥ ប្រទេស បង្កើតជារដ្ឋ តៃវ៉ាន់ មានព្រំដែន ដល់ ដីគោក !

ស្ថានការណ៍ ចិន អាមេរិក នៅ តៃវ៉ាន់៖ កងទ័ពអាមេរិក ជប៉ុន តៃវ៉ាន់ ទំនងជាបានត្រៀមខ្លួនធ្វើសង្រ្គាមជាមួយ ចិន តែ កងទ័ពចិន រក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់ មិនច្រឡោត ដោយសារ ទ័ពអាកាសអាមេរិកកាំង បានហោះពីលើ ច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ ចុះឡើងៗ តែចិន មិនហ៊ានបាញ់់ ។ ភាគីចិនថ្លែងថា ច្រកនេះជាច្រក អន្តរជាតិ ចំណែក តៃវ៉ាន់ថា តំបន់នេះជា ដែនទឹក តៃវ៉ាន់។ សូមជម្រាបថា តៃវ៉ាន់ មាន ០៦ រដ្ឋ ហៅថា សាធារណរដ្ឋតៃវ៉ាន (រដ្ឋច្រើន) ដែលមាន រដ្ឋខ្លះ ស្ថិតនៅ លើដីគោក មិនមែន មានតែ កោះ តៃវ៉ាន់ ១ ឡើយ ៕

មានគេកំពុងបំភ្លៃប្រវត្តិសាស្រ្តបំណងញុះញុង ដោយហៅ 5-7 កក្កដា១៩៩៧ ថាជា រដ្ឋប្រហារ។ ព្រះមហាក្សត្រ និងបក្សប្រជាជន គាំទ្រនយោបាយចិនតែមួយ តែ ហ៊ុនស៊ិនបិច គាំទ្រតៃវ៉ាន់ជារដ្ឋឯករាជ្យ បើដណ្តើមបានអំណាច។ There is manipulation news across facebook wall this morning by calling the 5-7 July 1997 as "coup". The Kings and Cambodian People Party recognized one China Policy while the FUNCENPEC planned to welcome Taiwan in Cambodia as an independent state if they succeeded.

តៃវ៉ាន់ (ចិនសម័យ៖ 台湾; ចិនបុរាណ៖ 臺灣/台灣; ភិងអ៊ិង៖ Táiwān) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សាធារណរដ្ឋចិន[lower-alpha ២], គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅអនុតំបន់អាស៊ីបូព៌ា។[១៥][១៦] ប្រទេសជិតខាងរបស់តៃវ៉ាន់មានដូចជា សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិននៅទិសពាយព្យ ប្រទេសជប៉ុននៅទិសឥសាន្ត និងប្រទេសហ្វីលីពីននៅទិសខាងត្បូង។ កោះចម្បងរបស់តៃវ៉ាន់មានក្រឡាផ្ទៃប្រមាណ ៣៥,៨០៨ គីឡូម៉ែត្រការ៉េដោយមានជួរភ្នំគ្របដណ្តប់លើតំបន់ពីរភាគបីនៃទិសខាងកើត និងមានតំបន់ទំនាបនៅទិសខាងលិចដែលជាតំបន់សម្បូរទៅដោយប្រជាជនរស់នៅកុះករ។ រដ្ឋធានីរបស់តៃវ៉ាន់គឺទីក្រុងតៃប៉ិហើយបូករួមជាមួយទីក្រុងតៃប៉ិថ្មីនិងគីឡុងបានបង្កើតចេញជាទីក្រុងមាតុបុរៈធំជាងគេប្រចាំប្រទេសតៃវ៉ាន់។ ដោយមានប្រជាជនចំនួន ២៣,៥៧ លាននាក់ តៃវ៉ាន់គឺស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសដែលមានបណ្តុំចំនួនប្រជាជនច្រើនបំផុត។

បុព្វបុរសនៃជនជាតិដើមតៃវ៉ាន់បានមកតាំងទីលំនៅលើកោះមួយនេះនៅប្រហែល ៦,០០០ ឆ្នាំមុនមកម្លេះ។ នៅអំឡុងសតវត្សទី១៧ ជនជាតិហានជាច្រើននាក់បាននាំគ្នាធ្វើអន្តោប្រវេសន៍មករស់នៅលើកោះនេះដែលកាលនុះកំពុងស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមហុល្លង់ ហើយដំណើរអន្តោប្រវេសន៍នូវតែបន្តទៀតនៅក្រោមរាជាណាចក្រទុងនីង។ កោះមួយនេះត្រូវបានធ្លាក់ក្នុងដៃរាជវង្សឆេងនៃប្រទេសចិននៅអំឡុងឆ្នាំ១៦៨៣ ហើយបានប្រគល់មកឱ្យចក្រភពជប៉ុននៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៥។ នៅក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ពោលគឺបន្ទាប់ពីជប៉ុនបានទទួលចុះចាញ់ កោះតែវ៉ាន់ត្រូវបានប្រគល់មកឱ្យសាធារណរដ្ឋចិននៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥។ សង្គ្រាមស៊ីវិលចិនបានផ្ទុះឡើងបន្តទៀតហើយសាធារណរដ្ឋចិនខណៈកំពុងតែបាត់បង់ទឹកដីចិនដីគោកបន្តិចម្តងៗទៅកងកម្លាំងកុម្មុយនិស្តចិន ហើយទីបំផុតរដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋចិនក៏បានដកថយមកលើកោះតៃវ៉ាន់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩។ ក្រោយសង្គ្រាមស៊ីវិលបានបញ្ចប់ សាធារណរដ្ឋចិនបានកាន់កាប់លើកោះតៃវ៉ាន់និងបណ្តុំកោះតូចៗនៅជុំវិញ។

នៅដើមទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៦០ តៃវ៉ាន់បានឈានចូលក្នុងសម័យកាលនៃកំណើនសេដ្ឋកិច្ចនិងឧស្សាហូបនីយកម្មដោយគេបានសម្តៅលើសម័យនេះថា"មហស្ចារ្យតៃវ៉ាន់"។ នៅចុងទស្សវត្តឆ្នាំ១៩៨០ និងដើមឆ្នាំ១៩៩០ សាធារណរដ្ឋចិនបានផ្លាស់ប្តូររបបនយោបាយពីរដ្ឋដែលប្រកាន់របបសឹកផ្តាច់ការឯកបក្សមករកប្រព័ន្ធពាក់កណ្តាលប្រធានាធិបតីនិយម។ សេដ្ឋកិច្ចឧស្សាហកម្មរបស់តៃវ៉ាន់គឺផ្តោតលើការនាំចេញហើយសព្វថ្ងៃតៃវ៉ាន់មានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទី ២១ (គិតជាមធ្យម) ហើយបើគិតជា យអទ គឺមានទំហំធំជាងគេទី ២០ ដោយខ្លួនបាននាំចេញនូវផលិតផលដូចជា ដែកថែប គ្រឿងម៉ាស៊ីន គ្រឿងអេឡិចត្រូនិក និងកម្មន្តសាលកម្មគីមីផ្សេងៗ។ តៃវ៉ាន់គឺជាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍[១៧][១៨] ដែលជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ ១៥ ក្នុង ផសស សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ៗ។ ប្រទេសនេះមានចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់ខ្លាំងខាងសេរីភាពនយោបាយនិងស៊ីវិល[១៩] ការអប់រំ ការថែទាំសុខភាព[២០] និងការអភិវឌ្ឍន៍មនុស្ស។[២១]

ស្ថានភាពនយោបាយរបស់ប្រទេសតៃវ៉ាន់គឺនូវមានវិវាទច្រើន។ សាធារណរដ្ឋចិនបានបាត់បង់ឈ្មោះជារដ្ឋតំណាងប្រទេសចិននៅអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ១៩៧១ បន្ទាប់ពីប្រជាជាតិលើពិភពលោកភាគច្រើនបានបោះឆ្នោតទទួលស្គាល់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន (សបច)។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក សាធារណេរដ្ឋចិនតែងតែអះអាងខ្លួនថាជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់នៃប្រជាជាតិចិនទាំងមូល។ ចំណែកឯសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនវិញបានអះអាងថាកោះតៃវ៉ាន់គឺជាទឹកដីរបស់ខ្លួនហើយនឹងមិនព្រមបង្កើតទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយរដ្ឋប្រទេសណាដែលទទួលស្គាល់តៃវ៉ាន់ឡើយ។ តៃវ៉ាន់បានរក្សាទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការជាមួយរដ្ឋចំនួន ១៤ នៅក្នុងចំណោមរដ្ឋជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិសរុបចំនួន ១៩៣[២២][២៣] ខណៈដែលប្រទេសជាច្រើនផ្សេងៗទៀតបានរក្សាទំនាក់ទំនងការទូតក្រៅផ្លូវការជាមួយតៃវ៉ាន់តាមរយៈការិយាល័យតំណាងនិងស្ថាប័នដែលដើរតួនាទីជាស្ថានទូតនិងស្ថានកុងស៊ុល។ នៅក្នុងអង្គការអន្តរជាតិដែលមាន សបច ជាសមាជិក តៃវ៉ាន់ត្រូវបានគេបដិសេដសមាជិកភាពជារឿយៗឬអនុញ្ញាតឱ្យខ្លួនចូលរួមតែក្នុងលក្ខខណ្ឌមិនមែនរដ្ឋក្រោមឈ្មោះផ្សេងៗ។ ក្នុងប្រទេសវិញ ជម្លោះនយោបាយដ៏ធំរវាងភាគីទាំងពីរគឺការគាំទ្រការបង្រួបបង្រួមប្រជាជាតិចិនទាំងមូលនិងការលើកកម្ពស់អត្តសញ្ញាណជនជាតិចិនតែមួយផ្ទុយពីអ្នកដែលប្រាថ្នាចង់បានការទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិជាផ្លូវការនិងអ្នកដែលលើកកម្ពស់អត្តសញ្ញាណតៃវ៉ាន់។

អ្នកនេសាទជនជាតិហានបានមកតាំងទីលំនៅលើកោះប៉េងហ៊ូនៅក្នុងសតវត្សទី១៣។[៣៦] កុលសម្ព័ន្ធអរិភូតនិងកង្វះផលិតផលពាណិជ្ជកម្មមានតម្លៃបានធ្វើឱ្យអ្នកខាងក្រៅតិចតួចប៉ុណ្ណោះបានមកទស្សនាលើកោះនេះ។[៣៦] នៅក្នុងអំឡុងសតវត្សទី១៦ សកម្មភាពរបស់អ្នកនេសាទនិងពាណិជ្ជករមកពីតំបន់ហ្វូជៀនក៏ដូចជាចោរសមុទ្រចិននិងជប៉ុនបានចាប់ផ្តើមកើនឡើងបន្តិចម្តងៗនៅក្នុងតំបន់កោះនេះ។[៣៦]

ពួកហុល្លង់បានប៉ងបង្កើតទីស្នាក់ការជួញដូរមួយនៅលើកោះប៉េងហ៊ូនៅក្នុងឆ្នាំ១៦២២ ប៉ុន្តែពួកគេត្រូវបានដេញចេញវិញដោយកងកម្លាំងមិង។[៣៧] នៅក្នុងឆ្នាំ១៦២៤ ពួកហុល្លង់បានបង្កើតបន្ទាយយោធាមួយឈ្មោះថាបន្ទាយហ្ស៊ីឡង់ឌីនៅឆ្នេរកោះតាយួនដែលសព្វថ្ងៃជាផ្នែកនៃទីក្រុងតៃណាន ប្រទេសតៃវ៉ាន់។[៣៨][៣៩] នៅពេលជនជាតិហុល្លង់មកដល់ ពួកគេបានរកឃើញថាកោះតៃវ៉ាន់ភាគនិរតីត្រូវបានកាន់កាប់ដោយប្រជាជនចិនដើមចំនួនជិត ១,៥០០ នាក់។[៤០] ពួកហុល្លង់បានចេញទៅជំរុញប្រជាកសិករនៅតំបន់ហ្វូជៀនឱ្យផ្លាស់ទីលំនៅមកធ្វើការនៅតំបន់មួយផ្នែកដែលស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ពួកគេ។[៤១] ត្រឹមទស្សវត្តឆ្នាំ១៦៦០ ជនជាតិចិនប្រមាណពី ៣០,០០០ ទៅ ៥០,០០០ នាក់បានមានវត្តមាននៅលើកោះមួយនេះ

1500s It is commonly believed that European sailors passing Taiwan record the island’s name as Ilha Formosa, or beautiful island.
1624 Taiwan continues to experience visits by small numbers of Chinese merchants, fishermen and pirates.
1626 The Dutch East India Company establishes a base in southwestern Taiwan, initiating a transformation in aboriginal grain production practices and employing Chinese laborers to work on its rice and sugar plantations.
១៦២៦ ជនជាតិអេស្ប៉ាញបានឡើងមកលើកោះនេះហើយបានបង្កើតមូលដ្ឋានពាណិជ្ជកម្មពីរនៅឯផ្នែកភាគខាងជើង។[៤៣] អាណានិគមអេស្ប៉ាញនៅលើកោះតៃវ៉ាន់មានអត្ថិភាពបាន ១៦ ឆ្នាំមុនពេលត្រូវបានពួកហុល្លង់វាយបណ្តេញចេញនៅក្នុងឆ្នាំ១៦៤២។[៤៤] ក្រោយពីបានទទួលជ័យជម្នះលើអេស្ប៉ាញ ពួកហុល្លង់បានពង្រីកឥទ្ធិពលនិងដែនដីអាណានិគមបន្តទៅភាគខាងត្បូងដោយបានវាយត្រួតត្រាលើភូមិម្ចាស់ស្រុកជាងមួយរយភូមិដាក់ក្រោមនឹមគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។
១៦៤៥ ក្រោយពីរាជវង្សមិងបានដួលរលំនៅក្នុងឆ្នាំ១៦៤៤ មេដឹកនាំយោធាមិងម្នាក់ឈ្មោះកូស៊ីងហ្គាបានចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយព្រះចៅអធិរាជយ៉ុងឡឺនៃនគរមិងខាងត្បូងរួចបាននាំគ្នាធ្វើការលុកលុយលើរាជវង្សឆេងថ្មីនៅតាមតំបន់ឆ្នេរភាគអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសចិន។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៦៦១ ដោយសារការដាក់សម្ពាធយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីរាជវង្សឆេង លោកកូស៊ីងហ្គាបានផ្លាស់ទីកងកម្លាំងរបស់គាត់ពីមូលដ្ឋានស៊ាមីនមកលើកោះតៃវ៉ាន់ដោយបានទាត់កងកម្លាំងអាណានិគមហុល្លង់ចេញនៅក្នុងដំណើរនេះ។
1662 Spanish adventurers establish bases in northern Taiwan but are ousted by the Dutch in 1642.
១៦៦៨ បន្ទាប់ពីបាត់បង់ដែនដីអាណានិគមខ្លួន ជនជាតិហុល្លង់បានទៅចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយរាជវង្សឆេងក្នុងគោលបំណងកម្ចាត់កម្លាំងកូស៊ីងហ្គាចេញពីកោះតៃវ៉ាន់។ បន្ទាប់ពីមានការប៉ះទង្គិចគ្នាបន្តិចបន្តួច ជនជាតិហុល្លង់បានដណ្តើមយកបន្ទាយចាស់របស់ខ្លួនបានវិញនៅក្នុងឆ្នាំ១៦៦៤។ ពួកហុល្លង់បានខិតខំប្រឹងប្រែងការពារបន្ទាយដែលខ្លួនដណ្តើមបានខណៈដែលកំពុងរងការវាយប្រហារពីកងកម្លាំងបះបោរក្នុងស្រុក។ ទីបំផុតនៅក្នុងឆ្នាំ ១៦៦៨ អាជ្ញាធរអាណានិគមហុល្លង់ក៏បានសម្រេចចិត្តដកទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីតៃវ៉ាន់បន្ទាប់ពីការប៉ះទង្គិចគ្នាអស់រយៈពេលជាងបួនឆ្នាំដោយមិនបានផលអ្វីមកវិញ។
1683 Fleeing the Manchurian conquest of the Ming dynasty (1368-1644), Ming loyalists under Zheng Cheng-gong, or Koxinga, drive out the Dutch from Taiwan and establish authority over the island
1885 Qing dynasty (1644-1912) forces take control of Taiwan’s western and northern coastal areas.
១៨៨៥ និយាយពីប្រវត្តិនៃ កោះតៃវ៉ាន់ កោះមួយនេះស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ចិន មានរយៈពេលត្រឹមតែ ១០ ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ គឺនៅឆ្នាំ ១៨៨៥ កោះតៃវ៉ាន់បានប្រកាសថាខ្លួនជាខេត្តមួយរបស់ចក្រភពឈីង។ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៩៥ ប្រទេសចិនចាញ់ សង្គ្រាមចិន - ជប៉ុនលើកទីមួយ ចិនបានប្រគល់ទឹកដីកោះតៃវ៉ាន់ទៅអោយជប៉ុនគ្រប់គ្រង។ តាមការពិតគំនិតរបស់យុវភាពតៃវ៉ាន់ជំនាន់ថ្មី មិនខុសទេ ! របបកុម្មុយនិស្តមិនដែលបានមកកាន់កាប់ និងគ្រប់គ្រងតៃវ៉ាន់ សោះឡើយ។ តៃវ៉ាន់ មានប្រវត្តិស្ថិតនៅក្រោមចិនក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីបំផុត ប្រមាណតែ១០ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ពោលគឺនៅចន្លោះពីឆ្នាំ១៨៨៥-១៨៩៥។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៨៩៥មក តៃវ៉ាន់ត្រូវបានផ្ទេរទៅឱ្យជប៉ុនគ្រប់គ្រងស្ថាបនា រហូតដល់ពេលបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ។ ដូច្នេះ ក្រៅអំពីភាសា តៃវ៉ាន់និងចិន គ្មានអត្តសញ្ញាណ និងវប្បធម៌នយោបាយរួមគ្នាទេ។
1895 Taiwan is declared a province of the Qing Empire.
1911~1912 Following defeat in the First Sino-Japanese War (1894-1895), the Qing government signs the Treaty of Shimonoseki, by which it cedes sovereignty over Taiwan to Japan, which rules the island until 1945.
១៩១១ ដូចយើងដឹងហើយថា លោក ស៊ុន យ៉ាតសេន គឺជាបិតាបដិវត្តន៍ផ្តួលរំលំរបបរាជានិយមចិន ដែលបានចាប់ផ្តើមនៅឆ្នាំ១៩១១។ កាលនោះ ព្រះអង្គម្ចាស់ ពូយី ដែលជាសែស្រឡាយរាជវង្សឈីង (Qing Dynasty) និងត្រូវជារាជវង្សចុងក្រោយនៃអាណាចក្រចិន បានបញ្ជាឲ្យមេទ័ព យឺន ស៉ីខាយ ទៅបង្ក្រាបក្រុមបដិវត្តន៍របស់ ស៊ុន យ៉ាតសេន ប៉ុន្តែមេទ័ពរូបនេះបែរជាទៅចរចាត្រូវរ៉ូវគ្នាជាមួយក្រុមបដិវត្តន៍ ហើយក្បត់នឹងព្រះអង្គម្ចាស់ ពូយី ទៅវិញ រហូតដល់របបរាជានិយមនៅចិនទន់ដៃបន្តិចម្តងៗ និងត្រូវបានរំលាយចោលតែម្តង។
១៩១២ គួមីងតាង បានស្ថាបណាឡើងនៅឆ្នាំ ១៩១២ បន្ទាប់ពីបដិវត្តរាជានិយមក្នុងប្រទេសចិន ឆ្នាំ១៩១១ ដោយពេលនោះអ្នកដឹកនាំបក្សប្រជាជនជាតិនិយមគួមីងតាងមានឈ្មោះថា ស៊ុន យ៉ាសេន។ ប្រធានាធិបតីប្រជាធិបតេយ ដែលទើបតែជាប់ឆ្នោតថ្មី ក្រោយពីធ្វើបដិវត្តន៍ទំលាក់អណាចក្រឈីង មានទស្សនៈវិស័យសំខាន់ៗបី ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ធ្វើទំនើបកម្មក្នុងប្រទេសចិន ទាំងវិស័យនយោបាយ និងវិស័យសេដ្ឋកិច្ច ដោយក្នុងទស្សនៈវិស័យនោះរួមមាន ជាតិនិយម (Nationalism) ប្រជាធិបតេយសេរីនិយម និងសង្គមនិយម។ ប៉ុន្តែជាអកុសលលោកប្រធានាធិបតី ស៊ុន យ៉ាសេន កាន់អំណាចមិនដល់មួយឆ្នាំផង លោកក៏ត្រូវបានបញ្តេញចេញពីតំណែង ដោយពេលនោះក្នុងប្រទេសមានស្ថានភាពវឹកវរ ដោយមានការចម្រោងចម្រាសជាមួយបក្សប្រឆាំង និងក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលរបស់លោកផង រួមផ្សំជាមួយនឹងការឈ្លានពានចូលទឹកដីប្រទេសចិនពីសំណាក់កងទ័ពជប៉ុន។
១៩១២ បន្ថែមលើនោះ បន្ទាប់ពីព្រះមហាក្សត្រដាក់រាជ្យមិនដល់ ១ឆ្នាំផង លោកមេទ័ព យឺន ស៉ីខាយ និងជាបុគ្គលមួយរូបដែលព្រះអង្គម្ចាស់ ពូយី ធ្លាប់តែងតាំងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី បានសម្រេចបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋឡើង នៅថ្ងៃទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩១២ ហើយដោយសារមានទ័ពនៅក្នុងដៃយ៉ាងពេញទី លោកបានតែងតាំងខ្លួនឯង គឺជាប្រធានាធិបតី នៃរបបថ្មីនេះទៀតផង។ សូមទាញអារម្មណ៍លោកអ្នកឲ្យបានដឹងបន្តិចថា ស៊ុន យ៉ាតសេន និង យឺន ស៉ីខាយ សុទ្ធតែធ្លាប់ប្រកាសបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋឡើងរៀងៗខ្លួន ប៉ុន្តែមិនទាន់មាននរណាម្នាក់ ជាប្រធានាធិបតីផ្លូវការឡើយ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត មុននឹងអតីតមេទ័ព យឺន ស៉ីខាយ កាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតី នៃរបបសាធារណរដ្ឋនោះ ស៊ុន យ៉ាតសេន ធ្លាប់ប្រកាសបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋនេះម្តងរួចហើយ។ កាលនោះគឺនៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩១២ ក្រុមបដិវត្តន៍ដែលដឹកនាំដោយ ស៊ុន យាតសេន បានប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋចិនឡើង ប៉ុន្តែលោកមិនទាន់បានទទួលជោគជ័យ ក្នុងការផ្តួលរំលំរបបរាជានិយមទាំងស្រុងនោះទេ។
១៩១២ លុះដល់ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩១២ ក្រោយពីព្រះអង្គម្ចាស់ ពូយី បានសម្រេចចិត្តទាំងបង្ខំក្នុងការដាក់រាជ្យ ក្រោមការកៀបសង្កត់ពីអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្លួន គឺលោក យឺន ស៉ីខាយ ទើបរបបរាជានិយមរបស់រាជវង្សនេះ ដែលបានដឹកនាំប្រទេសចិន តាំងពីឆ្នាំ១៦៤៤ ត្រូវដួលរំលំទាំងស្រុង។ ដោយសារតែ យឺន ស៉ីខាយ មានស្នាដៃក្នុងការជួយជ្រោមជ្រែង ក្រុមឧទ្ទាមក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍ និងមានអំណាចទ័ពផងនោះ លោកប្រធានាធិបតីបណ្តោះអាសន្ន ស៊ុន យ៉ាតសេន ដែលបានគ្រប់គ្រងចិន ត្រឹមតែជាង ២ខែនោះ បានប្រគល់តំណែងប្រធានាធិបតីឲ្យទៅ យឺន ស៉ីខាយ។ យឺន ស៉ីខាយ បានស្បថចូលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតី នៅថ្ងៃទី១០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩១២ និងឡើងកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីជាផ្លូវការ នៅថ្ងៃទី១០ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩១៣។ មកដល់ចំណុចនេះ សូមប្រិយមិត្តចាប់អារម្មណ៍ថា កោះតៃវ៉ាន់ ដែលដាក់ឈ្មោះខ្លួនឯងថា «សាធារណរដ្ឋចិន» នៅតែចាត់ទុកលោក ស៊ុន យ៉ាតសេន ដែលធ្លាប់កាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតីជាង ២ខែនោះ ជាប្រធានាធិបតីទី១ នៃរដ្ឋស្នងរបស់របបរាជានិយមដដែល ឬនិយាយឲ្យងាយយល់ កោះតៃវ៉ាន់ ចង់អះអាងថា ស៊ុន យ៉ាតសេន ជាអ្នកផ្តួលរំលំរបបរាជានិយម ហេតុនេះហើយកោះតៃវ៉ាន់ ត្រូវតែជារដ្ឋឯករាជ្យ ដែលត្រូវដឹកនាំចិនទាំងមូល។
១៩១២ គណបក្សគូមីនតាំង ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ ស៊ុន យ៉ាតសេន នៅតែជាគណបក្សកាន់អំណាចនៅកោះតៃវ៉ាន់ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។ គូមីនតាំង ឬគណបក្សជាតិនិយមចិន ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៤ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩១២។ មូលហេតុនៃការបង្កើតគណបក្សនេះឡើង ដោយសារលោក ស៊ុន យ៉ាតសេន ចង់ប្រមូលកម្លាំងប្រឆាំងនឹងប្រធានាធិបតី យឺន ស៉ីខាយ ព្រោះកាលលោកលះបង់តំណែង ប្រធានាធិបតីឲ្យ យឺន ស៉ីខាយ គឺជាការលះបង់ដោយបង្ខំចិត្ត ដែលបណ្តាលមកពីកម្លាំងទ័ពខ្សោយ។ នៅក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩១២ ចិនបានបង្កើតការបោះឆ្នោតសភាជាលើកដំបូងបង្អស់ និងប្រព្រឹត្តទៅដោយរលូន ហើយកាលនោះគណបក្សរបស់ ស៊ុន យ៉ាតសេន បានឈ្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដី ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយចិនទាំងអស់ រួមទាំងគណបក្សកាន់អំណាច របស់លោក យឺន ស៉ីខាយ ផងដែរ។
១៩១២ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី យឺន ស៉ីខាយ មិនសុខចិត្តនឹងលទ្ធផលឆ្នោតនេះទេ ហើយក៏បានរៀបផែនការសម្លាប់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សគូមីនតាំង ដែលគ្រោងនឹងឡើងធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទៀតផង។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នោះ គឺលោក សុង សោវស៊េន ត្រូវបានគេបាញ់សម្លាប់ អំឡុងពេលរង់ចាំរថភ្លើង ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅរដ្ឋធានីប៉េកាំង។ ឃាតកម្ម ដែលមានតម្រុយជាច្រើនបង្ហាញថា បានកើតឡើងពីផែនការ យឺន ស៉ីខាយនេះ បង្កឲ្យមានជម្លោះកាន់តែខ្លាំង រវាងអ្នកគាំទ្រគណបក្សគូមីនតាំង និងគណបក្សរបស់ យឺន ស៉ីខាយ។ ជម្លោះរវាងគណបក្សនយោបាយចិនធំទាំង២ បន្ទាប់ពីបោះឆ្នោតហើយនោះ ធ្វើឲ្យ ស៊ុន យ៉ាតសេន ដែលធ្លាប់ជោគជ័យ ក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍ផ្តួលរំលំរបបរាជានិយម ចាប់ផ្តើមធ្វើបដិវត្តន៍ជាលើកទី២ ក្នុងគោលបំណងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលរបស់ យឺន ស៉ីខាយ។ ប៉ុន្តែគួរឲ្យស្តាយ ដែលមានកម្លាំងទ័ពតិចពេក បដិវត្តន៍លើកនេះ ត្រូវបានបរាជ័យទាំងស្រុង ហើយលោក ស៊ុន យ៉ាតសេន ថែមទាំងរត់ទៅប្រទេសជប៉ុន។
១៩១៥ បរាជ័យរបស់ ស៊ុន យ៉ាតសេន ធ្វើឲ្យ យឺន ស៉ីខាយ ប្រមូលអំណាចទាំងអស់មកក្តាប់តែម្នាក់ឯង ដោយគ្មាននរណាហ៊ានងើបប្រឆាំងឡើយ។ ប្រធានាធិបតី យឺន ស៉ីខាយ មិនចេះដឹកនាំប្រទេសតាមបែបសាធារណរដ្ឋឡើយ ហើយ៤ឆ្នាំក្រោយ បន្ទាប់ពីបាត់បង់របបរាជានិយម គឺនៅខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩១៥ យឺន ស៉ីខាយ បានបែកគំនិតបង្កើតរបបនេះឡើងវិញ និងតាំងខ្លួនឯងជាអធិរាជថែមទៀត។
១៩១៦ គួរកត់សម្គាល់ថា ឈ្មោះអធិរាជដែលត្រូវបានប្រសិទ្ធិនាមឲ្យខ្លួនឯងនោះ យឺន ស៉ីខាយ មិនត្រូវបានគេគោរពកោតខ្លាច និងស្តាប់តាមឡើយ។ ក្រោយមកទៀត ឡើងធ្វើជាស្តេចមិនទាន់បាន ១ឆ្នាំផង គឺនៅថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩១៦ យឺន ស៉ីខាយ បានប្រកាសរំលាយរបបរាជានិយម និងបោះបង់ឈ្មោះជាអធិរាជ ដោយធ្វើការដឹកនាំប្រទេសចិន ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតីវិញ។ នៅថ្ងៃទី០៦ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩១៦ យឺន ស៉ីខាយ បានទទួលមរណភាពដោយសារជំងឺ។ ក្រោយមរណភាពនេះ អតីតមេទ័ពរបស់លោក បានយកកងទ័ពក្រោមបង្គាប់ ទៅបម្រើប្រយោជន៍ពួកគេ និងរស់នៅដូចស្តេចត្រាញ់រៀងៗខ្លួន។
១៩២៥ ប្រធានាធិបតីថ្មីចូលមកកាន់តំណែងជំនួសលោក យួន ស៊ីកៃ ដែលជាអ្នកទំលាក់លោកស៊ុន យ៉ាសេនចេញពីតំណែងក្នុងឆ្នាំ ១៩១២។ ក្នុងរបបរបស់លោក ឆាង ខាវជៀក ប្រធានធិបតីថ្មី ប្រទេសចិនហាក់ដូចជាគ្មានការផ្លាស់ប្តូរអ្វីច្រើនខុសពីសម័យអាណាចក្រឈីងទេ ដោយពេលនោះស្ថានភាពគោលនយោបាយធ្លាក់ចុះ កំណើនការងារគ្មានការរីកចម្រើន ប្រជាជនជាច្រើននៅតែប្រឈមមុខនឹងភាពគ្មានការងារធ្វើ។ ចំណែកឯមន្ត្រីដែលនៅក្នុងជួររដ្ឋាភិបាលវិញ នាំគ្នាខ្ចិលច្រអូសគ្មានធ្វើការងារអ្វីក្រៅពីនិយាយដើមគ្នា អ្នកខ្លះចាត់ទុកកន្លែងធ្វើការជាកន្លែងផឹកកាហ្វេ អានកាសែត និងនិយាយគ្នាលេងធ្វើអោយបាត់បង់ពេលវេលាបំពេញការងាររដ្ឋ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះចំពោះបញ្ហាដែលប្រជាពលរដ្ឋកំពុងប្រឈមមុខ ដូចជាដំណោះស្រាយផ្សេងៗទាក់ទង និងជំលោះ ឬចង់ធ្វើលិខិតស្នាមអ្វីមួយ ត្រូវរង់ចាំរយៈពេលយ៉ាងយូរ រហូតអាចដល់កន្លះឆ្នាំ ដោយមន្ត្រីដែលពាក់ព័នគិតថាវាមិនម៉ែនជារឿងរបស់ពួកគេទេ។
១៩២៥ ស៊ុន យ៉ាតសេន ថែមទាំងមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការវិស័យយោធាជាមួយ ចាង ខៃចៀក ដែលជានាយកសាលាទាហានហ្វឹកហ្វឺនមួយ នៅខេត្តក្វាងទុង ប្រទេសចិនផងដែរ។ បន្ទាប់ពីលោក ស៊ុន យ៉ាតសេន បានទទួលមរណភាពដោយរោគមហារីកថ្លើម នៅឆ្នាំ១៩២៥ តំណែងគណបក្សជាតិនិយមចិននេះ ត្រូវបានផ្ទេរទៅឲ្យ ចាង ខៃចៀក។
១៩២៦ ចាង ខៃចៀក ជាមនុស្សមិនចូលចិត្តពួកកុម្មុយនីស្តនោះទេ។ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩២៦ នាយកសាលាទ័ពរូបនេះបានបើកប្រតិបត្តិការកងទ័ពទ្រង់ទ្រាយធំមួយ និងបានដណ្តើមទឹកដី ដែលធ្លាប់កាន់កាប់ដោយពួកស្តេចត្រាញ់ និងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល នៅរដ្ឋធានីប៉េកាំង។
១៩២៧ ចាង ខៃចៀក មានទ័ពនៅក្នុងដៃកាន់តែធំ ហើយវាយបានទឹកដីមួយផ្នែកធំក្នុងប្រទេសចិន ជាពិសេសគឺដណ្តើមបានទីក្រុងណានជីង និងទីក្រុងសៀងហៃ ដែលជាទីក្រុងពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិនទៀតផង។ ដោយសារជាមនុស្សមិនចូលចិត្តពួកកុម្មុយនីស្ត ឬប្រហែលលោភលន់ចង់ក្តោបក្តាប់អំណាចទាំងមូល ចាង ខៃចៀក បានបើកប្រតិបត្តិការធំមួយទៀត នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩២៧ ដោយធ្វើការសម្លាប់ពួកកុម្មុយនីស្តយ៉ាងរង្គាល ទោះបីជាក្រុមនេះជាអ្នកធ្លាប់រួបរួមជាមួយ ស៊ុន យ៉ាតសេន ដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តខ្លួនក៏ដោយ។
១៩២៨ ពួកកុម្មុយនីស្តដែលនៅរស់បានគេចខ្លួនទៅតាមទីជនបទ ដើម្បីបង្រួបបង្រួមគ្នាសារជាថ្មី។ ចំណែកឯ ចាង ខៃចៀក បានប្រកាសបង្កើតរបបសាធារណរដ្ឋថ្មីមួយ ដោយយកទីក្រុងណានជីង ជាទីក្រុងរដ្ឋបាល ក្រោមការដឹកនាំរបស់ខ្លួន។ សម័យកាលដឹកនាំរបស់ ចាង ខៃចៀក ត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះថា Nanjing decade គឺចាប់ពីឆ្នាំ១៩២៨ ដល់ឆ្នាំ១៩៣៧។
១៩៣៣ ប៉ុន្តែអំឡុងពេល Nanjing decade មានសន្តិភាពតែមួយភ្លែតប៉ុណ្ណោះ។ នៅឆ្នាំ១៩៣៣ ចលនាកុម្មុយនីស្ត ដែលធ្លាប់ត្រូវ ចាង ខៃចៀក សម្លាប់យ៉ាងរង្គាលនោះ បានងើបឡើងសារជាថ្មី ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ម៉ៅ សេទុង ដែលអនាគតនៃមហាបុរសរូបនេះ នឹងក្លាយជាមេដឹកនាំស្វែងរកសន្តិភាពជូនប្រជាជាតិចិនទាំងមូល។ចលនាកុម្មុយនីស្ត ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធាន ម៉ៅ សេទុង ដែលបានរៀបចំរចនាសម្ព័ន្ធជាថ្មី តាមបែបបទរបស់ទ្រីស្តី ម៉ាក្ស លេនីន មានការវិវត្តខ្លួនបានល្អ គួរជាទីចាប់អារម្មណ៍។ ម៉ៅ សេទុង គឺជាមេដឹកនាំដ៏ខ្លាំងពូកែ ដែលបានរៀនសូត្រយុទ្ធសាស្ត្រដឹកនាំទ័ពរបស់អ្នកប្រាជ្ញបុរាណចិន ស៊ុន ស៊ូ និងចូលចិត្តអានរឿងសាមកុក បានរៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រដឹកនាំទ័ពដ៏មានឥទ្ធិពលមួយ គឺយុទ្ធសាស្ត្រទ័ពព្រៃ។
១៩៣៣ ចាង ខាវជៀក បានប្រើប្រាស់កម្លាំងព័ទជាលើកទីប្រាំដើម្បីវាយបំបាក់ ក្រុមកុម្មនីសដែលបានផ្លាស់មកបោះមូលដ្ឋាននៅទីតាំងថ្មី នៅ ឈាងស៊ី សូវៀត។ ម៉ៅ សេទុងដែលទើបតែជាប់ឆ្នោតជាប្រធានបក្សថ្មី បានប្តូរទីស្នាក់ការកណ្តាលបក្សកុម្មនីសចិន ពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយទៀត ជាញឹកញាប់ដើម្បីរត់គេចពីការវាយប្រហារពីសំណាក់ កងទ័ពគួរមីងតាង។ សកម្មភាពរបស់កងទ័ពគួងមីងតាង វាយប្រហារទៅលើក្រុមកុម្មនីសខ្លាំងក្លារ ជាងការដែលវាយជាមួយកងទ័ពជប៉ុនដែលមកឈ្លានពានប្រទេសចិន ទើបធ្វើអោយទំនុកចិត្តរបស់ប្រជាជនចិន កាន់តែបាត់បង់កាន់ខ្លាំងទៅៗ។កំណើនអ្នកចូលរួមជាមួយបក្សកុម្មនិសកើនឡើងជាលំដាប់ ចំណែកឯកងទ័ពកួមីងតាងកាន់តែធ្លាក់ខ្សោយទៅៗ បើទោះបីជាពួកគេទទួលបានជំនួយពីសហរដ្ឋអាមេរិកយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ក៏ដោយ ក៏ព្រោះតែក្នុងជួរកងទ័ពរបស់កួមីងតាង សម្បូរទៅដោយបុគ្គលពុករលួយ ទិន្ន័យចំនួនកងទ័ពតិចជាងចំនួនពិតជិតពាក់កណ្តាល និងមន្ត្រីទ័ពថ្នាក់លើតែងតែកិបគេងស៊ីលើកងទ័ពដែលមានឋានៈក្រោម។
១៩៣៥ គួរជម្រាបថា យុទ្ធសាស្ត្រទ័ពព្រៃនេះ ម៉ៅ សេទុង បានបង្កើតពាក្យស្លោកឲ្យកងទ័ពកុម្មុយនីស្តចិន ទន្ទេញប្រចាំថ្ងៃថា «សត្រូវវាយលុកយើងដកថយ, សត្រូវសម្រាកយើងរំខាន, សត្រូវនឿយហត់ យើងវាយបក, សត្រូវដក យើងដេញតាម»។ ក្រោមទេពកោសល្យដឹកនាំទ័ពដ៏ពូកែ និងអាចការពារបានពីការព្យាយាមវាយប្រហាររបស់ ចាង ខៃចៀក ដែលមានទ័ពច្រើន និងមានសព្វាវុធទំនើបៗជាច្រើនដង ធ្វើឲ្យប្រធាន ម៉ៅ សេទុង មានឈ្មោះល្បីល្បាញ និងក្លាយជាមេដឹកនាំ គណបក្សកុម្មុយនីស្តចិន ដ៏មានឥទ្ធិពលមួយរូប នៅឆ្នាំ១៩៣៥។លុះក្រោយមកទៀត អំឡុងពេលជប៉ុនចូលលុកលុយចិន លោក ចាង ខៃចៀក មិនសូវដែលខ្វល់អ្វីឡើយ ព្រោះខ្លួនយល់ថា ការកម្ចាត់ក្រុមរបស់ ម៉ៅ សេទុង មានសារៈសំខាន់ជាង។ ប្រការនេះធ្វើឲ្យប្រជាជនចិន មិនចូលចិត្ត ចាង ខៃចៀក នោះទេ ហើយថែមទាំងចោទថា ចាង ខៃចៀក ជាមនុស្សក្បត់ជាតិ ដែលលក់ទឹកដីឲ្យជប៉ុនទៀតផង ខណៈក្រុម ម៉ៅ សេទុង យកការប្រឆាំងនឹងជប៉ុនជាអាទិភាព ធ្វើឲ្យប្រជាជនស្រឡាញ់ជាខ្លាំង។
១៩៣៩ ដោយសារកត្តាសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ផ្ទុះឡើងផង ដោយសារកត្តាសង្គ្រាមស៉ីវិលផង និងកត្តាជប៉ុនលុកលុយផងនោះ ដីចិនត្រូវបានបែងចែកជា ៣ផ្នែក។ ផ្នែកខាងកើតស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់ជប៉ុន ខាងលិច និងខាងត្បូង ស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់ ចាង ខៃចៀក ចំណែកខាងផ្នែកពាយ័ព្យវិញ (ខាងលិចឆៀងខាងជើង) ស្ថិតក្រោមការកាន់កាប់របស់បក្សកុម្មុយនីស្ត ម៉ៅ សេទុង។អំឡុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ម៉ៅ សេទុង មានកងទ័ពជាង១លាននាក់ និងគ្រប់គ្រងដែនដី ដែលមានប្រជាជនជាង ១០០លាននាក់។ ក្រឡេកទៅខាង ចាង ខៃចៀក ដែលទទួលបានជំនួយពីអាមេរិក មានចំនួនកងទ័ពច្រើនណាស់ តែគុណភាពអន់។ មេទ័ពរបស់ក្រុម ចាង ខៃចៀក ត្រូវបានតែងតាំង និងដំឡើងឋានៈ តាមរយៈបក្ខពួកនិយមដោយមិនខ្វល់ពីសមត្ថភាពឡើយ ហើយអំពើពុករលួយ បានកើតយ៉ាងពាសពេញ នៅក្នុងជួរដឹកនាំកងទ័ព។ មេទ័ពភាគច្រើននាំគ្នាបំប៉ោងចំនួនកូនទាហាន ព្រមទាំងឆ្លៀតកាត់របបទាហាន ដោយទុកឲ្យកូនទាហាន នៅតាមសមរភូមិខ្វះស្បៀង និងខ្វះគ្រឿងសព្វាវុធ។
1943 Chinese revolutionaries overthrow the Qing Empire and establish the ROC.
1945 During World War II, ROC leader Chiang Kai-shek meets with U.S. President Franklin Roosevelt and British Prime Minister Winston Churchill in Cairo. After the conclusion of the conference, the Cairo Declaration is released, stating that “…Formosa [Taiwan], and the Pescadores [the Penghu Islands], shall be restored to the Republic of China…”The ROC, U.K. and U.S. jointly issue the Potsdam Declaration, calling for Japan’s unconditional surrender and the carrying-out of the Cairo Declaration.
១៩៤៥ សង្គ្រាមរវាងបក្សប្រជាជនជាតិចិន និងមក្សកុម្មនិសចិនបានចាប់ផ្តើម រហូតខែមករា ឆ្នាំ ១៩៤៩ បក្សកុម្មនីសចិន ទទួលបានជ័យជំនះលើកងទ័ពរដ្ឋាភិបាល។ កងទ័ពរបស់ម៉ៅ សេទុងបានចូលមកដល់ទីក្រុងបេកាំង ហើយរូបថតរបស់លោកចាង ខាវជៀកដែលគេព្យូរលើក្លោងទ្វា ទីក្រុងហាមឃាត់ (Forbidden City) ត្រូវបានជំនួសមកវិញដោយរូបលោកម៉ៅ សេទុងវិញ។ អស់កន្លែងឈរជើងនៅលើដីគោក រាជរដ្ឋាភិបាលកួមីងតាង នាំគ្នារត់មកបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មី នៅលើដែនកោះតៃវ៉ាន់ ក្នុងនាមជាសាធារណរដ្ឋចិន។ បើទោះបីជាសាធារណរដ្ឋចិន បានបាត់បង់អំណាចទាំងស្រុងនៅលើដែនដីគោកក៏ដោយ តែរដ្ឋាភិបាលលោកចាង ខាវជៀកនៅតែបន្តមានដំណែងក្នុងសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិដដែល។ ទោះជារដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋចិន បានមកបន្តជីវិតនៅលើដីកោះតៃវ៉ាន់ក៏ដោយ ក៏ពួកគេមិនបានឈប់គិតថាពួកគេជារដ្ឋាភិបាលពិតតែមួយគត់របស់ប្រទេសចិនទាំងមូលដែរ។ ចំណែកឯអង្គការសហប្រជាជាតិវិញ នៅតែបន្តអោយសាធារណរដ្ឋចិន នៅបន្តក្នុងសភា UN ពីព្រោះក្នុងគោលបំណងរារាំងរឥទ្ធិពលរបស់កុម្មនីសក្នុង ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ ដោយសម្លេងគាំទ្រភាគច្រើនដល់ក្រុងតៃប៉ិកពេលនោះគឺជាប្រទេសលោកខាងលិច។
1947 After World War II, ROC government representatives accept the surrender of Japanese forces in Taiwan. The Chief Executive of Taiwan Province Chen Yi sends a memorandum to the Japanese governor-general of Taiwan, stating that “As the Chief Executive of Taiwan Province of the ROC,…I restore all legal territory, people, administration, political, economic, and cultural facilities and assets of Taiwan [including the Penghu Islands].”
1948 The ROC Constitution is promulgated Jan. 1 and is scheduled to take effect Dec. 25. In March and the following months, ROC troops dispatched from China suppress a large-scale uprising of Taiwan residents sparked by the February 28 Incident.
1949 As full-scale civil war rages in China between the Kuomintang-led ROC government and CCP, the Temporary Provisions Effective During the Period of National Mobilization for Suppression of the Communist Rebellion are enacted, overriding the ROC Constitution and greatly expanding presidential powers. This begins the period of White Terror that lasts until 1991 when the Temporary Provisions are lifted.
១៩៤៨ កងកម្លាំងលោក ម៉ៅ សេទុង បានវាយដណ្តើមតំបន់ម៉ាន់ជូរី និងបានចាប់ខ្លួនទាហានរដ្ឋាភិបាលជាង៤០ម៉ឺននាក់។ មិនយូរទៀតឡើយ ម៉ៅ សេទុង បានឡោមព័ទ្ធតំបន់កងទ័ពរដ្ឋាភិបាលជាង៤០ម៉ឺននាក់ទៀត ហើយកាលនោះដោយសារខ្លាច ម៉ៅ សេទុង យកបានតំបន់នោះ ចាង ខៃចៀក មានបំណងប្រើយន្តហោះចម្បាំង ទៅទម្លាក់គ្រាប់បែករំលាយទីនោះចោល ប៉ុន្តែកងទ័ពខ្លួនបានដឹងរឿងនេះ ក៏ពួកគេបានទម្លាក់អាវុធចុះ និងបានចុះចូលជាមួយ ម៉ៅ សេទុង ដោយសន្តិភាពតែម្តង។ប្រការនេះហើយ ធ្វើឲ្យតុល្យភាពកម្លាំងទ័ពទោរទៅខាង ម៉ៅ សេទុង កាន់តែច្រើនឡើងៗ។ រីឯខាងលោក ចាង ខៃចៀក ត្រូវបាត់បង់ទាំងការទុកចិត្តពីប្រជាជនទូទៅ លើបញ្ហាអសមត្ថភាពដឹកនាំប្រទេស និងការធ្វើឲ្យប្រទេសមានបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច ដោយសារទំនិញចេះតែឡើងថ្លៃមិនឈប់ ឯលុយវិញមានតម្លៃធ្លាក់ចុះស្រដៀងក្រដាស។
១៩៤៩ តាមការចុះផ្សាយនៅលើគេហៈទំព័រក្រសួងការពារជាតិបក្សកុម្មនិស្តចិនដដែល បាននិយាយថា ក្រោយពីបក្សកុម្មនិស្តចិន បានឈះសង្គ្រាមលើរដ្ឋាភិបាលសាធារណរដ្ឋចិនឆ្នាំ ១៩៤៩ បក្សកុម្មនិស្តចិនបានក្លាយជារដ្ឋាភិបាលពេញសិទ្ធតែមួយគត់នៅលើទឹកដីចិនទាំងមូល និងបានដើរតួរគោលនយោបាយលើឆាកអន្តរជាតិ។ បើទោះបីជារបបនៃការដឹកនាំប្រទេសបានផ្លាស់ប្តូរ ប៉ុន្តែគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ អធិបតេយ្យភាព និងដែនដីដែលមានស្រាប់របស់ចិនមិនបានផ្លាស់ប្តូរទេ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមានសិទ្ធលើទឹកដីតៃវ៉ាន់ ព្រោះតៃវ៉ាន់គឺជាទឹកដីរបស់ចិន។
១៩៤៩ កងទ័ពរបស់ ម៉ៅ សេទុង បានវាយចូលទីក្រុងណានជីង ដែលជាតំបន់រដ្ឋបាលរបស់ ចាង ខៃចៀក ធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលមួយនេះ រត់បាតជើងសព្រាតទៅក្វាងទុង និងស៉ីឈាន់ ខណៈចុងក្រោយគេនោះ ត្រូវរត់ទៅកោះតៃវ៉ាន់។ ចាង ខៃចៀក បាននាំមន្ត្រី និងទ័ព ថែមទាំងសាច់ញាតិ ប្រហែលជិត២លាននាក់ និងបានប្រកាសយកក្រុងតៃប៉ិ នៅកោះតៃវ៉ាន់ ធ្វើជារដ្ឋធានីបណ្តោះអាសន្ន នៃរបបសាធារណរដ្ឋចិនរបស់ខ្លួនតែម្តង។ចំណែកឯចិនដីគោកទាំងមូល ត្រូវបានធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងបក្សកុម្មុយនីស្តចិន របស់លោក ម៉ៅ សេទុង ហើយលោកបានរៀបចំប្រទេសចិនសារជាថ្មី។ បន្ថែមលើនេះ នៅថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៩ លោកប្រធាន ម៉ៅ សេទុង បានប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដោយយកទីក្រុងប៉េកាំង ជារដ្ឋធានីចាប់ពីពេលនោះមក៕
១៩៤៩ ក្រោយពេលរដ្ឋាភិបាលចិន ដឹកនាំដោយលោកចាង ខាវចៀក ដែលមានការគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាមេរិកបានចាញ់សង្គ្រាមស៊ីវិល ទល់នឹងបក្សកុម្មុយនិស្តចិន ដែលដឹកនាំដោយម៉ៅ សេទុង រដ្ឋាភិបាលលោកចាង ខាវចៀក ឬរដ្ឋាភិបាលបក្សប្រជាជនជាតិនិយមដែលគេហៅថា គួមីងតាង បានរត់ភាសខ្លួនមកបង្កើតរដ្ឋាភិបាលនៅលើកោះតៃវ៉ាន់។ សង្គ្រាមស៊ីវិលចិន កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ ១៩៤៥ និងបញ្ចប់ទៅវិញនៅឆ្នាំ ១៩៤៩ គឺបញ្ចប់ទៅដោយបក្សកុម្មនិស្តចិនបានឈ្នះសង្គ្រាមស៊ីវិលទល់នឹង កងទ័ពរដ្ឋាភិបាល។ ក្នុងកំឡុងពេលសង្គ្រាមស៊ីវិល ឆ្នាំ១៩៤៥ ប្រទេសចិន ត្រូវបានបែងចែកចេញជាបី គឺកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលចិន នៃក្រុមអ្នកជាតិនិយម គួមីងតាង ដឹកនាំដោយលោកចាង ខាវជៀក និងកងទ័ពបក្សកុម្មុយនិស្តចិន ដឹកនាំដោយលោកម៉ៅសេទុង និងតំបន់គ្រប់គ្រងដោយកងទ័ពជប៉ុនដែលបានដាក់អាណានិគមលើប្រទេសចិននាសម័យនោះ។ ក្នុងឆ្នាំនៃការផ្ទុះឡើងនូវសង្គ្រាមស៊ីវិលចិន គឺជាឆ្នាំនៃការចាញ់សង្គ្រាមរបស់អាណាចក្រជប៉ុនក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទីពី ដោយពេលនោះកងទ័ពជប៉ុន បានសុំចុះចាញ់ និងចាកចេញពីប្រទេសចិនក្នុងថ្ងៃទី ១៤ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៤៥ គឺក្នុងលក្ខណ័មួយដែលមានឈ្មោះថា Potsdam Declaration ឬហៅជាភាសាខ្មែរថា សេចក្តីប្រកាសផតស្តាម។
1952 The ROC government relocates to Taiwan, followed by 1.2 million people from China. Oct. 25 sees the Battle of Kuningtou on Kinmen, in which the ROC armed forces defeat the CCP on the northwestern coast of the island.Martial law is declared in Taiwan and continues to be in force until 1987.
1954 Following the 1951 San Francisco Peace Treaty with Japan signed by 48 Allied nations on behalf of the United Nations, the Treaty of Peace is signed between the ROC and Japan at Taipei Guest House, formally ending the state of war between the two parties. It is recognized that under Article 2 of the San Francisco Treaty, Japan has renounced all right, title, and claim to Taiwan (Formosa) and Penghu (the Pescadores) as well as the Spratly Islands and the Paracel Islands. All treaties, conventions and agreements concluded before Dec. 9, 1941, between China and Japan become null and void as a consequence of the war. The ROC-U.S. Mutual Defense Treaty is signed in Washington.
1958 Aug. 23 sees the start of an artillery duel between the ROC garrison on Kinmen and Chinese forces that lasts more than 40 days.
1966 The first Export Processing Zone is established in Kaohsiung City, southern Taiwan. The creation of such zones propels Taiwan toward becoming a developed nation, setting a paradigm for other countries to follow.
1968 The nine-year compulsory education system is launched at a time when fewer than nine countries globally have compulsory education systems of this length or more.
1971 On Oct. 25, the United Nations General Assembly passes U.N. Resolution 2758 recognizing the People’s Republic of China (PRC) as the only legitimate representative of China to the global body. The ROC withdraws from the U.N.
១៩៧១ ក្នុងមហាសន្និបាតអង្គការសហប្រជាជាតិ ឆ្នាំ ១៩៧១ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ទទួលបានសម្លេងគ្រប់គ្រាន់ជាប់ជាសមាជិកពេញសិទ្ធរបស់ អង្គការសហប្រជាជាតិ តំណាងអោយប្រទេសចិនទាំងមូល ជំនួសអោយសាធារណរដ្ឋចិន (ROC) វិញ។ សំរាប់សហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ដើម្បីការពារតៃវ៉ាន់ អាមេរិកបានបដិសេដនឹងសេចក្តីសម្រេចអោយសាធារដ្ឋប្រជាមានិតចិន ចូលជាសមាជិក តំណាងអោយប្រទេសចិនទាំងមូលជំនួសអោយសាធារណរដ្ឋចិន ដោយអាមេរិកចង់អោយ តៃវ៉ាន់ ដាច់ចេញពីចិន គឺក្នុងន័យថា ចិនដីគោកជាប្រទេសមួយផ្សេង ឯតៃវ៉ាន់ជាទេសឯករាជ្យមួយផ្សេងទៀត។ ប៉ុន្តែសំណើររបស់អាមេរិកត្រូវបានបរាជ័យ។ ជាបន្តបន្ទាប់តៃវ៉ាន់ធ្លាប់ដាក់សំណើរ ទៅកាន់អង្គការសហប្រជាជាតិ ដើម្បីបានចូលជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិដូចប្រទេសផ្សេងទៀតនៅលើពិភពលោកដែរ ប៉ុន្តែសំណើររបស់តៃវ៉ាន់ត្រូវបានបដិសេដ ដោយមូលហេតុប្រទេសជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិភាគច្រើនទទួលស្គាល់ច្បាប់ “One China Policy” ដែលមានន័យជាភាសាខ្មែរថា ច្បាប់គោលការណ៍នយោបាយចិនតែមួយ ដោយសូម្បីតែសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលប្រទេសស្និត និងតែងតែជួយជ្រោមជ្រែងតៃវ៉ាន់បំផុតក៏យល់ព្រមទទួលស្គាល់ច្បាប់នេះដែរ។
1979 Democracy activists demonstrating in Kaohsiung are arrested and imprisoned following what is known as the Kaohsiung Incident, which eventually leads to the formation and development of the Democratic Progressive Party in 1986.
១៩៧៩ ក្រោយពីចិនកុម្មនីស បានទទួលស្គាល់ពេញសិទ្ធក្នុងនាមជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ ជំនួសអោយតៃវ៉ាន់ ប្រទេសចិនបានខំប្រឹងប្រែងយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីអាចបង្រួបបង្រួមប្រទេសឡើងវិញ ដោយពេលនោះចិនបានបង្កើតច្បាប់មួយ ហៅថាប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ ដែលភាសាអង់គ្លេសហៅថា “One Country, two system” ។ ដោយក្នុងលក្ខ័ណនេះប្រជាជននៃភាគីទាំងពីរ ទាំងចិនដីគោក និងកោះតៃវ៉ាន់អាចផ្លាស់ប្តូរសេដ្ឋកិច្ច និងវប្បធម៌ ព្រមទាំងអាចធ្វើទំនាក់ទំនងគ្នាទៅវិញទៅមកបាន ហើយច្បាប់នេះចិនបានដាក់ទាំងលើទឹកដីហុងកុង ម៉ាកាវ និងតៃវ៉ាន់ផងដែរ។
1987 Martial law, in effect since 1949, ends and bans on the formation of new political parties and news publications are lifted. Democratization goes into high gear. Cross-strait people-to-people exchanges begin.
១៩៩០ ក្រោយពីលោក លី តេងហ៊ុយ បានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់ លោកបានបដិសេដទៅនឹងច្បាប់ One Country, two system នេះ ដោយលោកចង់ប្រើជំនួសមកវិញដោយ ចំណងការទូតរវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋ មានន័យថា ចិនដីគោកគឺប្រទេសមួយ និងតៃវ៉ាន់ជាប្រទេសមួយ ឯករាជ្យដាច់ចេញពីប្រទេសចិន ដែលវាធ្វើអោយចិន ខឹងសម្បារយ៉ាងខ្លាំងដោយហៅគំនិតនេះថាជាគំនិតក្បត់។
1991 The Temporary Provisions Effective During the Period of National Mobilization for Suppression of the Communist Rebellion are abolished. A complete re-election of all Congressional representatives, including members of the Legislature and National Assembly, takes place from 1991 to 1992, giving the people of Taiwan full representation. From 1991 through 2005, the ROC Constitution undergoes seven rounds of revision.
1992Taiwan becomes a member of the Asia-Pacific Economic Cooperation. Government-authorized representatives from across the Taiwan Strait meet for the first time in Hong Kong, and via subsequent communication and negotiations, arrive at various joint acknowledgements and understandings.
១៩៩២ អ្នកស្រីត្សៃ គឺជាប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់ដែលមានប្រជាប្រិយភាពជាងគេ និងជាមេដឹកស្រីដំបូងគេបង្អស់របស់តៃវ៉ាន់ និងជាមេដឹកនាំដែលមានជំឈរខ្លាំង ដែលប្រឆាំនឹងក្រុងប៉េកាំង។ កាលពី ខែមករា ឆ្នាំ២០១៩ លោកស្រីបានបដិសេដមិនទទួលយក ការឯកភាពគ្នាឆ្នាំ ១៩៩២ (The 1992 consensus) ដែលប្រធានាធិបតីចិន ហ្ស៉ី ជិនពីន មានប្រសាសន៍ក្នុងសុន្ទរកថាពិសេសមួយលើគោលនយោបាតៃវ៉ាន់។ ដោយក្នុងសុន្ទរកថានោះ លោកហ្ស៊ីបានលើកឡើងថា ក្រុងប៉េកាំងមិនអនុញ្ញាតអោយតៃវ៉ាន់ប្រកាសឯករាជ្យនោះទេ ហើយកោះតៃវ៉ាន់ត្រូវតែរួបរួមជាមួយចិនដីគោក ក្នុងលក្ខ័ណប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ។ ជាមួយគ្នានោះដែរលោកក៏បានបញ្ជាក់ផងដែរអំពី ក្រុងហុងកុង និងម៉ាកាវដែលព្រមទទួលយកនៅលក្ខ័ណប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ ហើយលោកថាតៃវ៉ាន់ក៏នឹងធ្វើដូច្នេះដែរ។ ពីរថ្ងៃក្រោយពីលោកហ្ស៉ី ជិនពីង មានប្រសាសន៍ លោកស្រីត្សៃ បាននិយាយជាសាធារណមុខកាមេរ៉ាថា លោកស្រីសូមបដិសេដមិនទទួលសំណើររបស់ លោកហ្ស៉ី ជិនពីងឡើយ។ លោកស្រីថា «ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតីនៃសាធារណរដ្ឋចិនខ្ញុំ សូមបញ្ជាក់យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ថា យើងមិនទទួលយក “ ការយល់ស្របគ្នាឆ្នាំ ១៩៩២ ទេ” ។ មូលហេតុសំខាន់ គឺដោយសារតែអាជ្ញាធរក្រុងប៉េកាំងប្រើប្រាស់ “ ការព្រមព្រៀងគ្នាឆ្នាំ ១៩៩២” គឺ “ ចិនតែមួយ” និង“ ប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ” ដែលនេះមិនម៉ែនជាអ្វីដែលតៃវ៉ាន់ និងប្រជាជនតៃវ៉ាន់ចង់បាន។ ហើយមតិសាធារណៈភាគច្រើន នៅតៃវ៉ាន់ក៏ត្រូវបានជំទាស់យ៉ាងដាច់ខាតចំពោះ “ ប្រទេសមួយប្រព័ន្ធពីរ” ហើយការប្រឆាំងនេះក៏ជា“ ការមូលមតិគ្នារបស់តៃវ៉ាន់ផងដែរ” ។
1996 The ROC holds its first-ever direct presidential election, with the KMT’s Lee Teng-hui and running mate Lien Chan garnering 54 percent of the vote.
2000 Chen Shui-bian and Annette Hsiu-lien Lu of the DPP are elected president and vice president, ending the KMT’s more than 50-year rule and marking the first transfer of ROC government executive power in Taiwan between political parties.
2002 Taiwan becomes a member of the World Trade Organization. Two national defense laws based upon the principle of unifying military policymaking and command are officially enforced on March 1. New subordinates of the Ministry of National Defense are established and organized with regulations to carry out the task of “nationalization of the armed forces.”
2003 The Legislative Yuan passes the Referendum Act, providing a legal basis for citizens to vote directly on issues of local or national importance.
2004 The first national referendum is held in conjunction with the third direct presidential election, in which Chen and Lu are re-elected with a slight majority.
2005 The Legislative Yuan passes a constitutional amendment package, halving the number of its seats from 225 to 113 and introducing the singledistrict, two-votes system for legislative elections.
2008 Ma Ying-jeou and Vincent C. Siew of the KMT are elected president and vice president of the ROC, garnering 58 percent of the vote and marking the second transfer of ROC government executive power in Taiwan between political parties.
2009 Taiwan attends the World Health Assembly as an observer, marking its first participation in an activity of the U.N. since its withdrawal in 1971.President Ma signs the instruments of ratification of the International Covenant on Civil and Political Rights and the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights.
2010 The ROC inks the Cross-Straits Economic Cooperation Framework Agreement (ECFA) with China to institutionalize economic and trade relations across the Taiwan Strait.
2011 The centennial of the ROC is celebrated in Taiwan.
2012 Incumbent Ma Ying-jeou and his new running mate Wu Den-yih, representing the KMT, win the election for president and vice president with 51.6 percent of the vote.
២០១៤ តាមការចុះផ្សាយរបស់គេហទំព័រផ្លូវការរបស់ក្រសួងការពារជាតិបក្សកុម្មនីស្តចិន ចុះផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី ១៧ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៤ ថាតៃវ៉ាន់គឺចំណែកមួយរបស់ចិន ដែលមិនអាចបោះបង់បានទេ។ ពាក្យនេះ យើតែងតែលឺជាញឹកញាប់ចេញពីមាត់របស់ថ្នាក់ដឹកនាំសំខាន់ៗ របស់បក្សកុម្មនិស្តចិនទាំងនៅតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងស្រុកនិងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្រៅស្រុក។
2013 Taiwan signs an agreement on economic cooperation with New Zealand and an agreement on economic partnership with Singapore.Taiwan attends the 38th session of the International Civil Aviation Organization Assembly as the guest of the council’s president.
2014 Mainland Affairs Council Minister Wang Yu-chi holds a formal meeting with China’s Taiwan Affairs Office director Zhang Zhijun in Nanjing in February, marking the first official contact between the heads of the respective government agencies responsible for cross-strait relations.Sunflower Movement protesters occupy the Legislature to oppose the passing of the Cross- Strait Service Trade Agreement, preventing its passage.A record 11,130 candidates are elected nationwide for nine categories of local government representatives in what are known as the “nine-inone” local elections.
2015 President Ma and Chinese leader Xi Jinping meet in Singapore in November, marking the first toplevel meeting between the two sides in 66 years.Taiwan signs the WTO’s Trade Facilitation Agreement and submits its instrument of acceptance to the organization.
២០១៦ ផ្ទុយពីចិន ប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់អ្នកស្រី ត្សៃ អ៉ីងវិន មានជំហរដាច់ខាតមិនឧនក្បាលដាក់ក្រុងប៉េកាំងឡើយ។ មុនការបោះឆ្នោត ជ្រើសរើសប្រធានាធិបតីតៃវ៉ាន់ កាលពីឆ្នាំ២០១៦ លោកស្រីបានប្រាប់ទៅកាន់អ្នកគាំទ្ររបស់លោកស្រីថា “ជ្រើសរើស ត្សៃ អ៉ិងវិន មានន័យថា ជ្រើសរើសអនាគត់របស់យើង គឺជ្រើសរើសជំហរប្រជាធិបតិយ និងជ្រើសរើសសេរីភាព”។
2016 DPP Chairperson Tsai Ing-wen and academic Chen Chien-jen are elected president and vice president of the ROC.The DPP gains its first legislative majority after securing 68 of the 113 seats.President Tsai Ing-wen officially apologizes on behalf of the government to the nation’s indigenous peoples for the pain and mistreatment they endured for centuries.
2017The Indigenous Languages Development Act is enacted to preserve and promote the native tongues of Taiwan’s 16 officially recognized indigenous tribes.Taiwan hosts the Taipei 2017 Summer Universiade.FORMOSAT-5, the nation’s first homegrown ultra-high resolution Earth observation satellite, is launched.
2018 Taiwan’s Transitional Justice Commission is inaugurated May 31. President Tsai issues an apology to victims of political persecution during the country’s White Terror period from 1949 to 1991 following the commission’s decision to expunge their criminal records.
២០១៨ ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ទំនាក់ទំនងគ្នារវាងចិន និងតៃវ៉ាន់ហាក់ដូចជាល្អក់កករ នឹងគ្នាជាញឹកញាប់ ដោយកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ ចិនធ្លាប់ធ្វើសមយុទ្ធយោធាបាញ់គ្រាប់ពិត នៅច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ និងសមុទ្រចិនខាងត្បូងក្នុងព្រឹត្តិការណ៍សមយុទ្ធលក្ខណទ្រង់ទ្រាយធំបំផុតមួយដែលចិនមិនធ្លាប់ធ្វើពីមុនមក ដើម្បីគំរាមតៃវ៉ាន់ ដោយបានប្រើយន្តទំលាក់គ្រាប់បែកហោះជំវិញកោះ។ (ពិភពលោក)៖ តៃវ៉ាន់ គឺជាកោះមួយ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងឆៀងខាងកើត នៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៨ កោះមួយនេះ មានប្រជាជនជាង ២៣លាននាក់ និងមានរបបនយោបាយដឹកនាំប្រទេស ហើយថែមទាំងប្រកាសថា ខ្លួនជាទឹកដីឯករាជ្យទៀតផង។
2019 A special law legalizing same-sex marriage is passed, making Taiwan the first country in Asia to allow LGBT unions.
2020 Tsai Ing-wen and running mate Lai Ching-te of the ruling DPP party win the 2020 presidential election with 57.1 percent of the vote. The DPP retains its legislative majority.
2018 Taiwan’s Transitional Justice Commission is inaugurated May 31. President Tsai issues an apology to victims of political persecution during the country’s White Terror period from 1949 to 1991 following the commission’s decision to expunge their criminal records
២០១៩ ចិនមិនដែលបោះបង់ការប្រើកម្លាំងដើម្បីដណ្តើមយកកោះតៃវ៉ាន់មកគ្រប់គ្រងទេ ការគំរាមកំហែងតែងតែមានជាញឹកញាប់ ដោយចិនតែងតែប្រើកម្លាំងយោធារ គំរាមកំហែងតៃវ៉ាន់ ដោយបញ្ជូននាវាដឹកយន្តយោះបើកឆ្លងកាត់ ច្រកសមុត្រតៃវ៉ាន់ ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩។ ដើម្បើប្រឆាំងនឹងការគំរាមកំហែងពីក្រុងប៉េកាំង រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្រីត្សៃ អ៉ីងវិន បានចំណាយថវិកា ជាង ២.២ ពាន់លានដុលាសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីទិញរថក្រោះ ម៉ាក់ M1A2T Abrams ចំនួន ១០៨ គ្រឿង និង មីស៉ីលបាញ់យន្តហោះចំនួន ២៥០ គ្រឿង។ ការធ្វើដូច្នេះ បានធ្វើអោយក្រុងប៉េកាំងខឹង នឹងសហរដ្ឋអាមេរិកជាខ្លាំង រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងចោទអាមេរិកថា អាមេរិកកំពុងតែជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ចិន ហើយអាមេរិកកំពុងតែរំលោភលើ One China Policy ដែលអាមេរិកទទួលស្គាល់កាលពី ឆ្នាំ១៩៧០។
2019 A special law legalizing same-sex marriage is passed, making Taiwan the first country in Asia to allow LGBT unions.
2020 Tsai Ing-wen and running mate Lai Ching-te of the ruling DPP party win the 2020 presidential election with 57.1 percent of the vote. The DPP retains its legislative majority.

ភូមិសាស្រ្ត នយោបាយ តៃវ៉ាន់ Taiwan Poiltic

សមយុទ្ធ អាមេរិក ជប់ុន កូរ៉េខាងត្បូង ត្រូវបានធ្វើជាប្រចាំ ដើម្បី គំរាមកំហែងចិន និង គាំទ្រ ឯករាជ្យភាពរបស់ តៃវ៉ាន់់ ផ្តាច់ចេញពី ចិន។ ដូចគ្នានេះវីញដែរ សមយុទ្ធយោធា រុស្សី ចិន ត្រូវ ធ្វើឡើងនៅ ដែនទឹក សហរដ្ឋអាមេរិក នៅរដ្ឋអាឡាស្កា ដែល អាមេរិកចោទថា ជាការរំលោភដែនទឹក និង ជាការបង្ករហេតុដ៍គគ្លើនរបស់ចិន ចំណែកចិន តបថា នេះជា សមយុទ្ធធម្មតា ជាការបើកនាវាធម្មតា នៅលើដែនទឹក អន្តរជាតិ ដូចដែល កងទ័ពជើងទឹកអាមេរិក បានធ្វើនៅ សមុទ្រចិនខាងត្បូង ឬ ជាមួយ ប្រទេស ជប៉ុន កូរ៉េខាងត្បូង..

ភូមិសាស្រ្ត នយោបាយ តៃវ៉ាន់ Taiwan Poiltic កងទ័ព ចិន រុស្សី ធ្វើសមយុទ្ធរួមគ្នា នៅតំបន់ដែនទឹក អន្តរជាតិ កោះ Diomede ដើម្បី គំរាមកំហែង តប ជាមួយសមយុទ្ធជើងទឹក អាមេរិក ជប៉ុន កូរ៉េ ហ្វីលីពីន